Aromatische zoektocht naar geluk
[Recensie] Om de artistieke duizendpoot, die Yves Bondue ongetwijfeld is, in twee woorden te beschrijven is onmogelijk, zelfs in drie woorden gaat het niet lukken. In de muziek- en de theaterwereld heeft deze autodidact een waslijst aan successen behaald in de meest uiteenlopende genres.
Yves Bondue (1966, Ieper), woonachtig in Roeselare, kleuteronderwijzer van opleiding, ontdekte al snel zijn interesse in muziek: de aanleiding was een toevallige buffetpiano. Zijn schrijverstalent en zijn interesse in de woordkunst ontdekte hij op de lagere school: opstel en voordracht waren zijn favoriete bezigheden.
“In de lagere school was opstel mijn favoriete activiteit. In die tijd viel er op creatief vlak niet veel meer te beleven. […] Lezen en schrijven haalden me weg uit de wereld en maakten die tegelijkertijd concreet en bevattelijk. Bij het lezen gloeiden mijn wangen en oren als een kooltje, dat maar hoefde aangeblazen te worden om helemaal te ontbranden in de fantasie. Door het woord kwam mijn verbeelding tot leven.”
– (yvesbondue.be)
In 2015 verscheen van zijn hand Wintermijn, een reeks verhalen rond een thema. Drie jaar later debuteerde Bondue als romanschrijver met Rook! boven de doopvont gehouden.
“Het gloeiende kooltje uit mijn jeugd is een gestaag brandend vuurtje geworden.”
– (yvesbondue.be)
Het gaat niet zo goed met Dirk Vandoorne, het hoofdpersonage. Hij is getrouwd en vader van Lotte en Lars. Dirk heeft het moeilijk met de leefwijze en het gedrag van zijn tieners: hij kan zich niet transfereren naar hun leefwereld, ondanks het feit dat hij geschiedenisleraar is aan een middelbare school.
“Zijn leven was een puinhoop, iedereen keerde zich tegen hem en het beste was voorbij. In zijn dromen waren zijn kinderen opgevoed tot op een niveau dat er niets meer aan op te voeden viel. Integendeel. […] Het ergste was dat hij besefte, nu hij rechtop zat in bed, dat dit alles geen droom was.”
Ook de relatie met zijn echtgenote Nancy heeft ooit betere tijden gekend, en onder zachte, maar met een onderliggende dwingende, dwang wordt hij ‘voorlopig’ verbannen naar het leegstaande huis van zijn ouders. Al vlug zal blijken waarom hij het echtelijke dak moest verlaten. De eenzaamheid slaat onverbiddelijk toe en zijn poging om filosofie te integreren in het vak geschiedenis gaat volledig de mist in. Via een collega wordt hij toegelaten in de sigarenrokersclub Epicure n°1, een exclusief mannenclubje met twaalf leden. Elke maand genieten zij van een Cubaanse sigaar, aangebracht en voorgesteld door één van de leden. Dirk geniet er meer en meer van de sigaren, maar hij mist toch het sociale contact binnen de groep. Ook daar voelt hij zich niet gelukkig, tot de jonge, mooie journaliste Ines haar opwachting maakt. Zij maakt een reportage over Cubaanse sigaren voor een lifestylemagazine. De teleurstelling bij Dirk is groot wanneer Ines voor enkele weken naar Cuba vertrekt en de dagelijkse sleur, de eenzaamheid en de uitzichtloosheid weer beslag leggen op zijn bestaan. Een stevige regenbui, een onvoorzichtige automobilist en een ‘verzopen kat’ brengen Dirk onverwacht euforische en hallucinante toestanden, de gevolgen laten niet lang op zich wachten.
Yves Bondue heeft oog voor detail. Een sprekend voorbeeld hiervan is het winkeltje in de Molenstraat: ‘Tabak Verdonck’. De beschrijving van de bejaarde uitbaatster Elvira en het interieur van haar ‘antieke winkeltje’ zijn subliem.
“Bij Verdonck was de humidor een glazen kast van twee meter hoog en bijna even breed, in het midden van de winkel opgesteld als een schrijn vol kroonjuwelen. Dirk liep errond om de collectie longfillers te bewonderen, […] in het midden stond een fraaie messing hygrometer. Voor lonfillers, had Dirk geleerd, sigaren die uit volledige bladen tabak gemaakt zijn, is zeventig procent luchtvochtigheid essentieel.”
De auteur, zelf een liefhebber van sigaren, heeft zijn huiswerk goed gemaakt. Hij rookt ze niet alleen, maar hij kent tot in de details de eigenschappen van de verschillende Cubaanse sigaren, en de geschiedenis die elke sigaar met zich meedraagt. De hoofdstukken in het boek dragen allemaal de naam van de sigaar die in Epicure n°1 zal gerookt worden. De vergelijking die de schrijver maakt tussen tabaksplanten en mensen is werkelijk uniek.
“Zo zorgen de verschillende delen van de plant voor hetgeen de sigaar letterlijk in zich zal hebben, net zoals hetgeen de jonge vrouw in de man zoekt en de jonge man in de vrouw: ten eerste ontmoeting, ten tweede erkenning en ten derde tot slot herkenning.”
Doorheen de rook van de sigaren ziet Dirk zijn Ines verdwijnen, naar Cuba. Mooi hoe de schrijver de link overbrengt van de sigaar naar het Caraîbische eiland, het land van Castro en Che Guevara, het Walhalla van de tabaksplantages. Het leven daar, tussen de uitlaatgassen van aftandse Amerikaanse auto’s, hallucinant ingerichte bars, de geur van rum en mojito, de aroma’s van zelf gerolde sigaren en musicerende autochtonen die de zwoele sfeer in de baai bepalen is voor ons, als punctuele Westerlingen, moeilijk voor te stellen.
“Wat bij Amerikanen en Europeanen wordt beschouwd als de goede gewoonte om zich aan te passen aan de klok en sneller te eten, drinken, werken, slapen, lopen of vrijen om op tijd te zijn, wordt hier beschouwd als een nutteloos streven omdat je al van bij je geboorte doorhebt dat je door sneller te leven alleen maar rapper in de buurt van je dood komt.”
Ook hier laat Yves zien dat hij voor het schrijven van Rook! niets aan het toeval heeft overgelaten. Hij laat ons kennismaken met alle culturele en politieke facetten in de Cubaanse samenleving: gezin, werk, muziek, vrije tijd, klimaat, liefde, financieel. Hiermee legt hij de link tussen Dirk die wezenloos achterblijft in het koele en natte Vlaanderen, en Ines die zich te goed doet aan het zwoele leven in Havanna. Ook de geschiedenis, het gedrag van de grote ontdekkingsreizigers, hun entourage en de rol van de Katholieke Kerk is een thema dat door de auteur kritisch onder een vergrootglas wordt bekeken.
“Dat leerde koffie kennen, uitheems fruit en ontdekte in tabak een nieuwe, geheime kracht van vuur. Tot dan toe was het nuttig in de keuken, praktisch en onmisbaar om oorlog te voeren in combinatie met buskruit. Ook voor de religie was het van groot belang, en niet alleen in de vorm van brandende kaarsen en wierook. Het vuur was in de kerk ook essentieel bij het warmhartige bewaken van de rechtlijnige leer in de vorm van reusachtige brandstapels waarop omstreeks die tijd de ketters werden verbrand om verkoold en verpulverd te eindigen in de asbak van de Heilige Kerk.”
Niet alleen het barbaarse gedrag van de Westerlingen in de Caraïben, maar ook het onderwijs in Vlaanderen krijgt her en der een veeg uit de pan.
Weinig personages worden volledig uitgediept. Dirk, als hoofdpersonage en in mindere mate enkele collega’s op school en in Epicure n°1 leren we beter kennen. Ines leren we vooral goed kennen tijdens haar professionele uitstap naar Cuba, maar het is vooral opvallend hoe Bondue de personages in Havanna typeert: hun huidige bestaan, maar ook hun achtergronden worden nauwkeurig uitgediept. Als lezer wordt je al vlug meegezogen in de plaatselijke sfeer en het levensritme van de Cubanen.
Wat betreft Cuba en wat betreft hun sigaren, dat is voor de lezer mooi meegenomen. Met deze ingrediënten maakt Yves Bondue een omkadering. Maar binnen het kader gaat het om veel meer dan genotsartikelen en geschiedenislessen. Het gaat over mensen, in hoofdzaak over één menselijk exemplaar, Dirk. Wereldvreemdheid en onbegrip worden hem verweten. Hij wordt zelfs geïsoleerd en geweerd uit zijn eigen gezin. De auteur brengt de situatie van deze man goed in beeld: zijn verdriet, zijn hoop, zijn eenzaamheid, zijn liefde, zijn onbezonnenheid en zijn blinde avontuur. Het verhaal is drama, het verhaal is hilarisch, het verhaal is hallucinant, het verhaal is tragisch, maar het is ook een verhaal waarmee de schrijver vaak humoristisch, zij het sarcastisch, uit de hoek durft komen. In vlotte zinnen, een correct taalgebruik en het gebruik van zeer goed gekozen metaforen neemt hij ons mee in zijn verhaal: de thuisbasis is Vlaanderen, de bestemming Cuba, het eindstation Vlaanderen? Maar waar je ook bent, op de uitgeregende Gentse Feesten of aan de Baai van Havanna op Cuba, de setting laat ons toe om de sfeer tussen de woorden, zinnen en bladzijden van Rook! op te snuiven. En toch laat Yves de lezer met een open einde achter.
Yves Bondue, je hebt mij kunnen overtuigen van je talent: je schrijverskunst en je vertelkunst. Je bent van vele markten thuis en dat is als lezer alleen maar genieten. Je behandeld het actuele thema ‘geluk’ en de ‘de zoektocht naar geluk’: blijkbaar een moeilijk item om te bereiken maar misschien nog moeilijker om het vast te houden en te delen, geluk is iets vluchtig, net als rook.
Rook!, een boek om te lezen, een boek dat je gelezen moet hebben.
Speciale aandacht zou ik willen geven aan Maarten Deckers, de ontwerper van de cover.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
