Hoe mijn moeder de kampen overleefde
[Recensie] Eva Taylor – Tazelaar woont in Engeland en bezocht een aantal jaren geleden eens in de zes weken haar moeder Sabine die in Nederland woonde en inmiddels is overleden. In de inleiding toont Eva zich zeer betrokken bij het levensverhaal van haar moeder en dan met name bij hetgeen zij in de Tweede Wereldoorlog heeft meegemaakt.
Dit boek is opnieuw zo’n kleinschalig en persoonlijk getint verhaal waarin het ‘grote verhaal’ van dé oorlog tot leven komt. De talrijke boeken over militaire en politieke gebeurtenissen in de Tweede Wereldoorlog zijn belangrijk om de bewogen geschiedenis te leren kennen. Soms is dat verhaal echter toch wat te abstract voor mensen van vandaag, te algemeen en te ver weg en daarom misschien wat ongrijpbaar. Misschien dat er daarom zo’n belangstelling is voor persoonlijke verhalen van mensen die vertellen wat zij in deze oorlogsjaren hebben meegemaakt. Veel citaten uit Sabines brieven en persoonlijke documenten brengen de lezer dichter bij het verleden en tekenen de sfeer van die tijd.
Eva Tazelaar kwam in het verzet terecht en werkte samen met Erik Hazelhoff Roelfsema, beter bekend als ‘soldaat van Oranje’. Sabine wordt gearresteerd en wordt veroordeeld voor spionage en Feindbegünstigung (hulp bieden aan de –antiduitse – vijand). In concentratiekamp Amersfoort leeft zij onder het regime van de beruchte Josef Kotalla, plaatsvervangend commandant, later bekend als één van de ‘drie van Breda’.
Daarna komt Sabine in concentratiekamp Ravensbrück terecht en dochter Eva beschrijft het leven hier, gebruikmakend van verslagen van ooggetuigen. Het is een zakelijke maar misschien juist daarom indrukwekkende impressie die indruk maakt op de lezer. Sabine is er slecht aan toe maar geeft niet op: “Iedereen dacht dat ik doodging en dat maakte mij sterk. Ik was vastbesloten te blijven leven”(p. 97).
Door het verhaal van Sabine ervaart de lezer ook het verloop van de oorlog: het naderende Russische front dat voor onrust zorgt en waardoor de gevangenen uiteindelijk worden verplaatst. De ontreddering neemt toe in de laatste fase van de oorlog, de levensomstandigheden verslechteren maar de bevrijding daagt aan de horizon en dat geeft Sabine en anderen ook moed zoals de ondertitel aangeeft.
Opmerkelijk is de ontmoeting met een Duitse gevangene, een beroepscrimineel, die verliefd wordt op Sabine. Er vindt veel correspondentie tussen hen plaats.
Sabines oorlog is na de bevrijding niet voorbij maar gaat op een andere manier verder. Jarenlang wordt zij ’s nachts gekweld door nachtmerries want de herinneringen aan de oorlogsjaren blijven haar nog lang achtervolgen.
Dit bijzondere verhaal lijkt in zekere zin op verhalen van andere gevangenen en toch bevat het weer zoveel eigen elementen dat het boeiend genoeg is om te lezen.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
