En dan word je met je ‘schaduw’ geconfronteerd…
[Recensie] “Iemand met zijn schaduw confronteren is hem zijn eigen licht laten zien,” luidt het motto van Schaduw en spotlicht, de vierde verhalenbundel van David Westling (1988). Net als in vorige bundels duikt de auteur weer in de psyche van zijn hoofdpersonages. Voor deze bundel kiest hij niet voor niets voor het citaat van Carl Gustav Jung. Immers schaduw en licht horen bij elkaar, net zoals slechte en goede eigenschappen/karaktertrekken van mensen. En zijn we niet allemaal geneigd de vervelende, nare dingen uit ons leven te verbannen, te ‘vergeten’? Proberen we onze eigen schaduwkanten niet te ontlopen en het ‘licht’ in ons te benadrukken? En hoe kijken we naar anderen als het om schaduw en licht gaat? In de zeven verhalen in deze bundel denken de protagonisten dat ze allemaal hun ‘schaduwkant’ weggestopt hebben. Maar dan komt wat ze verborgen hebben weer naar boven en confronteert dat met hen zelf. Wat dat met hen doet? Daar gaat deze bundel om en om met Jung te spreken “het laat hun hun eigen licht zien.” Het bevrijdt ze van hun schaduwkant.
Onderhuidse spanning
Westling slaagt erin zijn verhalen een onderhuidse spanning mee te geven. Daardoor blijf je verder lezen. Hij neemt de ruimte om zijn personages zorgvuldig op te bouwen, waardoor ze diepte krijgen en je je ermee kunt identificeren. Het gaat allemaal om gewone mensen. In bijna alle verhalen lijken de hoofdpersonages zonder zorgen te leven. Totdat er iets gebeurt wat ze helemaal uit balans brengt en ze in een crisis stort. Na allerlei verwikkelingen komt uiteindelijk de catharsis, waarna het inzicht komt. Bij enkele verhalen is het einde wat open.
Er is één verhaal dat vanuit het ik-perspectief is geschreven, vanuit Charlie. Hij herinnert zich zijn vader nauwelijks. Die is vertrokken toen hij klein was. Hij mist die typische vader-en-zoon-ervaringen die hij bij vriendjes wel ziet: “zijn aansporende aanwezigheid bij sport en spel; […] zijn grote eeltige hand op je schouder, goedkeurend of zomaar; […] zijn stoppelige wang tegen de jouwe wanneer je hem goedenacht kuste.” Moeder toont Charlie een ander beeld van zijn vader: alcoholist, lui, opvliegend. In vijftien jaar tijd krijgt hij een paar keer een ansichtkaart van zijn vader. Maar dan zoekt vader toenadering. Moeder is er niet blij mee. Hij gaat hem ontmoeten in de stationsrestauratie, maar wil hij dat wel? Charlie gebruikt zijn vriend als stand-in en hoort dat het verleden anders dan hij dacht. Niet voor niets heet het verhaal ‘Afspraak met Judas.’ Maar wie is nu de echte verrader?
Variatie
De bundel is gevarieerd van opzet. Een redactiechef van een grote regionale krant, die het allemaal voor elkaar heeft, wordt geconfronteerd met een tekst die hij zelf schreef voor zijn jaarboek van zijn eindexamenklas. Hij slaat de hand voor de mond en wil niet dat zijn dochter, die ook een tekst voor haar jaarboek aan het maken is, zijn jaarboek inziet. Hij raakt helemaal in verwarring. Iets uit zijn verleden is ineens opgepopt en hoe gaat hij daar nu mee om?
In Scherven gaat het over een nette vrouw die bij haar onderbuurman een mooi beeldje ziet staan en het in een impuls meeneemt. Als haar vrouw achter de waarheid komt zet het haar relatie onder druk, maar komt ook het verleden naar boven. Wederom volgt een catharsis. Het meest indrukwekkende verhaal is Van stof tot stof. Daarin is oorlogsveteraan Wade op weg naar de westkust van Amerika. Hij verzeild door autopech in het dorp van zijn jeugd. Twintig jaar geleden heeft hij dat verlaten. Hij wordt nu geconfronteerd met het feit dat het verleden nog niet vergeten is. “Bij de aanblik van zijn geboorteplaats ontwaakten al herinneringen die hij ver had weggestopt. Andere herinneringen uit dezelfde periode had hij met zorg begraven.” De schaduw komt tot leven in “het niemandsland van zijn jeugd”. De sfeertekening van een nagenoeg uitgestorven Aldron in Texas is prachtig: de traagheid, het kerkhof waar zijn moeder en zijn broer begraven liggen (“Gedenktekens voor twee vergeten mensen, verwaaid in de wind der tijd. Van stof tot stof wedergekeerd zonder noemenswaardige nalatenschap.”)
Alle verhalen spelen zich in de Verenigde Staten af. Westling schrijft toegankelijk. Hij weet de spanning in zijn verhalen goed vast te houden. Die onderhuidse spanning weet hij zo goed in zijn verhalen te verwerken. Alle verhalen leiden je naar een plot. Soms is het taalgebruik wat vreemd: “De aanzwellende aankondiging van het wettelijk gezag prikkelde zijn instincten.” De verhalen waren krachtiger geweest als ze meer to the point en korter waren geweest en de auteur niet alles (te) uitgebreid en nauwgezet had willen vertellen. De verbeelding van de lezer zou dan meer gestimuleerd worden.
Wat is de boodschap van deze verhalen voor ons? Leren ze ook over hoe wij met schaduw en spotlicht omgaan?
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
