Liefde en hoop ten tijde van Stalin
[Recensie] Tijdens de Tweede Wereldoorlog hadden de Duitsers concentratiekampen, maar ook de Russen deporteerden vele miljoenen mensen om in erbarmelijke omstandigheden voor ze te werken. In Litouwen is Lina is vijftien jaar als ze in haar nachthemd wordt meegenomen, samen met haar moeder en haar broertje Jonas van tien. Het is avond en hun vader is die dag niet thuisgekomen van zijn werk aan de universiteit. Ze worden naar het station gebracht en brengen dagenlang door in een vieze treinwagon. Ze krijgen amper te eten en de eerste doden vallen.
Lina maakt twee werkkampen mee. In de eerste zitten ze tien maanden en moeten ze bieten verbouwen, houthakken, graan slepen, gaten graven, allemaal loodzwaar werk. Ze vermageren snel en hebben het ijskoud. De onzekerheid is groot. Sommige mensen helpen elkaar, anderen juist niet.
Ruta Sepetys schrijft in korte zinnen, maar Michèle Bernard gebruikt in haar vertaling uit het Engels soms uitdrukkingen die jongeren misschien niet kennen. Het leest verder wel makkelijk en ik vraag me af of het hierdoor komt dat het verhaal niet zo tot me doordringt. Het blijft wat afstandelijk. Op een gegeven moment zegt Lina dat ze niet bang is en later blijkt ze wel bang te zijn, maar ik voel het niet mee. De vriendschap met Andrius, een jongen van haar leeftijd, is een mooie toevoeging, maar het gaat niet zo diep.
Die eerste tien maanden beslaan het grootste deel van het boek. Daarna wordt een grote groep mensen verder getransporteerd naar het noordelijkste puntje van Siberië. Daar moeten ze weer aan het werk, maar er woeden vaak sneeuwstormen. Het enige wat ze dan kunnen doen is binnen blijven in hun zelfgebouwde hut vol gaten. Ze stelen houtblokken om in leven te blijven. Er breken ziektes uit en velen overlijden.
Aan de Duitse concentratiekampen kwam in 1945 een einde, maar in Siberië overleefde Lina wel twaalf jaar lang. Schaduwliefde is gebaseerd op belevenissen van de voorouders van de schrijver. Pas na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie, toen Litouwen weer een zelfstandig land was geworden, was het veilig om te delen hoe verschrikkelijk het was geweest in de werkkampen.
—
Eerder verschenen op Lalage leest
