Kinderen als ballast
In een goed boek beschouw je de hoofdpersoon vaak al gauw als een dierbare vriend. Je gunt hem zijn geluk, leeft mee met zijn verdriet en wuift hem de laatste bladzijde met pijn in je hart uit. In Scott Zuyderling, de nieuwe novelle van Erich Zielinski (die met zijn debuutroman De Engelenbron in 2004 de Cola Debrotprijs won) blijft je een hartroerend afscheid bespaard. De twee Curaçaose heren op leeftijd om wie het verhaal draait wekken weinig empathie op en voeren bovendien zulke houterige gesprekken dat je haast opgelucht het boek dichtslaat.
In dit boek staat Scott Zuyderling centraal, een advocaat die bijna met pensioen gaat. Vanaf het begin is duidelijk dat Scott een afkeer heeft van zijn homofiele zoon René, die hij na zo’n dertig jaar weer terugziet. Hij koestert nauwelijks vaderlijke gevoelens voor de jongen, die hij niet als echte man ziet vanwege diens voorkeur voor mannen, en ook al raakt hij naar het einde van het boek toe wat milder gestemd, van diepe genegenheid is geen sprake.
Armand, Scotts beste vriend, lijkt al even onverschillig te zijn ten opzichte van zijn eigen zoon, Ronnie, die net zelfmoord heeft gepleegd. Hun passieve, gevoelloze houding zorgt ervoor dat je moeilijk sympathie kunt opbrengen voor de hoofdpersonen. Voor de lezer is het daardoor lastig bij het verhaal betrokken te raken. De onverschilligheid van Scott en Armand ten opzichte van hun kroost is zelfs zo groot, dat het ongeloofwaardig aandoet.
Zo is Armand vooral geërgerd over het overlijden van Ronnie, omdat die hem heeft opgezadeld met de crematie. Hij lijkt zijn zoon vooral als ballast te hebben beschouwd: ‘Zijn plicht was geëindigd toen Sabine stierf. Je blijft toch niet je hele leven verantwoordelijk voor je kinderen?’
Soms komt er opeens een zweempje empathie in de karakters naar boven en lijken ze even van gedachten te veranderen en iets menselijker te worden. Omdat er weinig toelichting wordt gegeven komen die plotselinge stemmingwisselingen compleet uit de lucht vallen en kun je slechts naar de gedachtegang van het personage raden. Sommige karakters verdwijnen halverwege het verhaal zelfs volledig. Zo wordt Ank geïntroduceerd, de ex-vrouw van Scott en de moeder van René, maar komt ze in de tweede helft van de novelle nauwelijks nog aan bod.
Het zwakste punt van de novelle vormen de dialogen – die komen totaal onnatuurlijk over, niet in de laatste plaats omdat voortdurend ‘wij’ in plaats van ‘we’ en ‘mij’ in plaats van ‘me’ wordt gebruikt:
‘Hoe wist je dat wij hier waren?’ Armand trok een stoel bij voor Scott.
‘Ik wist het niet. Ik kwam wat eten.’
‘Wij hebben net besteld. Een uitsmijter en een kop koffie. Na de plechtigheid komen wij hier terug en kunnen wij uitgebreider eten en een biertje drinken.’
Ook tussen de dialogen door weet Zielinski niet te overtuigen. Een zin als ‘Armand verplaatste zijn gewicht van de ene bil naar de andere om aan zijn winderigheid ruimte te geven’ is misschien bedoeld om aan te tonen dat de ouderdom met gebreken komt, maar staat zo totaal los van de context dat de opmerking niet van toegevoegde waarde is. Ook een passage als ‘‘Mag ik de urn bewaren?’ Zij werden door de vraag verrast. De jongen worstelde nog met het afscheid van zijn vader.’ doet gekunsteld aan – het is immers nauwelijks verbazingwekkend te noemen dat een zoon daags na de crematie van zijn vader nog moeite heeft met diens overlijden. En wat te denken van het gebed dat Armand in de kerk opzegt? ‘Ik had het orgasme los gemaakt in haar lichaam en ik had onstuimig het sperma in haar gebracht.’ Hoeveel mensen zouden zich met die woorden tot de hemel richten?
Door de voortdurende perspectiefwisselingen en flashbacks is de draad van de novelle moeilijk te volgen en moet je regelmatig terugbladeren om te controleren wie wie nou ook al weer is. Dat verschillende personen bovendien dezelfde namen dragen – zoals Ronnie en Ronnie jr. – maakt het er niet makkelijker op. De spanning in het verhaal wordt desondanks redelijk goed opgebouwd: je wordt nieuwsgierig wat er tussen de verschillende personages is voorgevallen en nog gaat voorvallen. Dat is het sterkste punt van deze novelle, want van de personages en hun gesprekken moet Scott Zuyderling het niet hebben.
