De laatste jaren van Reinbert de Leeuw
[Recensie] Toen Thea Derks in 2014 haar biografie over musicus en dirigent Reinbert de Leeuw publiceerde, was deze nog volop bezig met zijn muzikale activiteiten. Hij overleed februari 2020 en daarom bracht Derks dit Slotakkoord uit, met een overzicht van zijn activiteiten in de jaren 2014-2020, aangevuld met herinneringen van mensen die met hem samen hebben gewerkt.
Vanaf 2014 gaat De Leeuw een samenwerking aan met het Vlaamse ensemble Het Collectief en daarbij valt zijn gedrevenheid op. Thomas Dieltjens, artisitiek leider van Het Collectief zegt daarover:
“Hij voelde dat hem weinig tijd restte. De opnames waren zwaar voor hem, maar wederom een openbaring voor ons. Reinbert was gedreven en geïnspireerd, had zich nog verder in het stuk verdiept en was vastbesloten tot het uiterste te gaan.”
Uiteindelijk werden de opnames in januari 2020 gemaakt, een maand voor zijn overlijden.
De Leeuw is ook druk met zijn oude muziekliefdes Franz Liszt en Erik Satie. Zijn uitvoeringen van de Via Crucis van Liszt en van de pianowerken van Satie koester ik, maar ik was minder bekend met het symfonische drama Socrate van Satie, dat De Leeuw in 2016 uitvoerde met sopraan Barbara Hannigan. Dat pak ik toch weer mooi even mee.
De gedrevenheid van De Leeuw spreekt ook uit het feit dat hij vaak middelen uit zijn eigen fonds inzet om zaken voor elkaar te krijgen. Dat geldt bijvoorbeeld voor zijn Bach-project. Hoewel hij bekend staat om zijn vertolkingen van de modernere muziek, had De Leeuw heel eigen gedachten over hoe de Matthäus-Passion van Bach uitgevoerd moest worden. Ik was erbij en hoewel ik ook heel eigenwijs ben over hoe ik dat werk het liefst wil horen, stond zijn versie als een huis en heb ik er van genoten.
György Kurtág
De componist György Kurtág is een verhaal apart. De Leeuw is bezig met de opnames van zijn complete werk en ook hier steekt hij eigen geld in. Het is geen makkelijk project, want de componist is te fragiel om er zelf bij te zijn:
“Helemaal afwezig is hij overigens niet: voor en na elke opnamesessie is er uitvoerig telefonisch overleg. Kurtág zingt daarbij elke noot en elk accent precies zo voor als hij ze wil hebben, vertelt De Leeuw tijdens een portretconcert rond diens negentigste verjaardag. ‘Het is het moeilijkste wat ik ooit gedaan heb.”
Tot een maand voor zijn overlijden treedt De Leeuw nog op, maar uiteindelijk sterft hij op 14 februari 2020. Derks beschrijft hoe dat nieuws beleefd werd en hoe zijn uitvaart vorm kreeg. Lees vooral de anekdotes zelf even, de bewoners van zijn appartenmentencomplex zullen zich hem vast goed herinneren.
Het boekje van 69 pagina’s sluit af met een aantal persoonlijke herinneringen van mensen die met De Leeuw samen hebben gewerkt. Kees Vlaardingerbroek als artistiek leider van de Zaterdagmatinee, Leo Samama als algemeen directeur van het Nederlands Kamerkoor, Simon Reinink als algemeen directeur Concertgebouw, maar ook componisten als John Adams, George Benjamin en Steve Reich kijken terug op de samenwerking met Reinbert de Leeuw. Uit die herinneringen blijkt zijn gedrevenheid, maar ook zijn onverbiddelijke karakter. Derks kreeg daar als biografe zelf mee te maken, maar componist Ed de Boer ook, toen hij een kritisch stuk schreef over een beeld van belangenverstrengeling:
“…Reinbert nam me mijn verslag zeer kwalijk. Na de vergadering viel hij heftig tegen mij uit en liep boos weg uit mijn leven.”
Mooi is de bijdrage van componist Steve Reich die De Leeuw dankbaar is dat hij werd uitgenodigd in Tanglewood toen De Leeuw daar ‘director of the Tanglewood New Music Program’ was: “It took a Dutch musician to get this American composer to Tanglewood.”
Degene die ik mis in de dankbetuigingen is Barbara Hannigan, de sopraan waar hij zo graag mee samenwerkte, maar daar zal een reden voor zijn en zou iedereen weten wie “Olly” is? Niet te moeilijk, zangeres en pedagoog Sonya Knussen heeft het over haar vader en dat is componist Oliver Knussen. Het is een welkome aanvulling op de prachtige biografie van Derks; dat Slotakkoord moest worden geschreven.
—
Eerder verschenen op Quis leget haec?
