"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Snijpunt

Woensdag, 19 maart, 2008

Geschreven door: Nelleke Noordervliet
Artikel door: Laura Starreveld

Geloven in fictie

Allochtone jongeren en hun plaats in de Nederlandse maatschappij, geweld op school, leerlingen die een mes op zak hebben, allemaal actuele onderwerpen die zo nu en dan de kop opsteken in het publieke debat. Ook in Snijpunt, de nieuwste roman van Nelleke Noordervliet, zijn ze onderwerp van gesprek.

De roman opent met een scène waarin Ali zijn decaan Nora met een vlindermes in haar arm snijdt. Op de school wordt dan bijna koelbloedig ‘het protocol’ in werking gezet. Nora’s decaantaken worden tijdelijk overgedragen en na een paar dagen van rust is lesgeven het enige waar Nora zich voorlopig mee bezig hoeft te houden. De haast alledaagse manier waarop dit gebeurt zet Nora aan het denken, maar haar eigen humanistische waarden blijken geen antwoord te kunnen geven op haar vragen.‘Waar komen we niet uit?’ vraagt Nora’s vader Jan Damave aan zijn dochter. ‘Uit de vermeende of opgedrongen of aangeleerde antithese tussen de westerse waarden en die van de islam’, antwoordt Nora. Een interessante en zeer actuele discussie, maar gelukkig blijft het niet hierbij in Snijpunt.

Andere personen doen hun intrede; Guido, de ex-man van Nora, en hun dochter Franca. Guido komt niet thuis na een vakantie in Italië en dit maakt Franca ongerust. Er is maar één mogelijkheid: Guido is op zoek gegaan naar de mysterieuze schrijver E. Fisscher. Deze J.D. Salinger-achtige figuur is auteur van vier levensbeschouwelijke boeken, A,B,C en D. Fisscher lijkt na het enige interview in zijn leven, afgenomen door de journalist Paul Erkelens die later in het verhaal zijn intrede doet, van de aardbodem verdwenen. Niemand heeft ooit zijn afkomst, laat staan zijn verblijfplaats kunnen achterhalen. Guido meent de waarheid boven tafel te kunnen krijgen en waagt zich aan een ware speurtocht door Italië. Franca reist haar vader achterna, op korte afstand gevolgd door haar ongeruste moeder en de in allerijl ingeschakelde Paul Erkelens. De climax van deze speurtocht waarin niet alleen iedereen naar elkaar, maar ook naar zijn of haar eigen werkelijkheid en geloof in die werkelijkheid op zoek is, vindt plaats in een klein Umbrisch dorpje.

De relaties tussen de westerse wereld en de Islam, tussen Guido, Nora en Franca, tussen Guido en E. Fisscher en die tussen Nora en Ali, ze zijn slechts zijpaden. Wat er werkelijk toe doet in Snijpunt zijn de punten waarop deze relaties elkaar snijden. Superioriteit is hierbij steeds onderwerp van discussie. Het gevoel superieur te zijn over de ander leidt tot conflicten, van de messteek van Ali tot de scheiding van Guido. Feilloos leidt Noordervliet haar lezers zo langs tal van snijpunten naar het thema van de roman: kan ons humanistisch denken – Nora en haar ouders zo dierbaar – nog antwoord geven op de vragen van vandaag of is het humanisme achterhaald? Of, zoals Paul Erkelens het formuleert:

Heaven

‘Je moet je afvragen wat het westerse, humanistische denken te bieden heeft aan de Ali’s van deze wereld. Zal hij er ooit echt bij horen, zelfs als hij alle grote filosofen van Plato tot Spinoza, van Montesqieu tot Heidegger heeft bestudeerd? Is dat denken wel zo open en kritisch en tolerant als het zich voordoet?’

Dit leidt tot wat de kern lijkt van Noordervliets roman: is niet elk geloven fictief? Guido gelooft heilig in zijn zoektocht naar Fisscher, als lezer doe je het al snel af als een waanidee van een te bevlogen man. Toch blijkt Guido het bij het rechte eind te hebben. Wie is schuldig aan de breuk tussen Guido en Nora: hij, zij of allebei? Gelooft niet iedereen simpelweg in zijn eigen werkelijkheid? Hiermee ontstijgt Noordervliet veruit, gelukkig, de discussie over de Islam en de westerse samenleving. Het is een meer universeel vraagstuk dat zowel op macro-niveau – hoe om te gaan met botsende wereldbeelden en verschillende ideologieën -, als op micro-niveau – hoe is de relatie tussen mensen onderling, tussen jou en de ander -, ertoe doet.

Wie denkt nu een saaie, tikkeltje filosofische, roman in handen te hebben heeft het mis. Snijpunt is ook een spannende zoektocht door Italië, met een heftige ontknoping. Het is ook een verhaal over een wanhopende en twijfelende moeder die letterlijk en figuurlijk contact zoekt met haar puberende dochter. Het prettige en vloeiende taalgebruik en, voor de liefhebber, de schets van het prachtige Umbrië, maken deze roman tot een feest om te lezen. Noordervliet weet in Snijpunt op elegante wijze alle zijpaden met elkaar te verbinden. Hiermee vermaakt ze niet alleen, maar daagt ze de lezer ook uit. Een geslaagde combinatie.


Laat hier je reactie achter:

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Alleen inhoudelijke reacties die gaan over het besproken boek en/of de recensie worden geplaatst.