Goede vragen stellen is een kunst
“Goede vragen leiden tot en sterke antwoorden”. Elke Wiss, theatermaker en praktisch filosoof, ziet graag mooie gesprekken tussen mensen tot stand komen. Zij houdt in Socrates op sneakers een hartstochtelijk pleidooi voor het stellen van de juiste vragen die het onderlinge contact stimuleren, verrijken en verdiepen.
“Dit boek is daarom voor dapper denkers. Voor mensen die durven twijfelen, die willen onderzoeken in plaats van zeker weten. Die het niet-weten willen omarmen. Voor mensen die de moed hebben om niet meteen te roepen, maar eerst te zwijgen”, pagina 18.
Zoals uit de titel blijkt, speelt de Griekse filosoof Socrates, die zo’n 2500 jaar geleden leefde, hierbij een belangrijke rol. Zijn leven en denken komt hier en daar even ter sprake met de nadruk op zijn filosofische methode: op straat het gesprek aangaan en door het stellen van goede vragen ontdekken wat waarheid en wijsheid is. Het gaat de auteur om vragen die “uitnodigen, verkennen, ontrafelen, onthullen, confronteren, verdiepen, uitdagen, prikkelen, in beweging zetten”, pagina 19.
De auteur neemt de lezer mee in een voortdurend proces van bezinning over wat een – goede – vraag nu eigenlijk is. De kern is dat de vraagsteller de ander hierin uitnodigt om meer te vertellen en iets van zichzelf te laten zien.
In een tijd van opiniemakers pleit de auteur voor vragenmakers en in dit boek zet zij de lezer aan het denken over de vraagstelling in een gesprek: wat is goed en wat niet? Het boek is zeer leesbaar en de voorbeelden illustreren de tekst die van zichzelf al helder is. Enige herhaling is wel aanwezig maar niet echt storend maar in feite had de boodschap in dit boek wel compacter verteld kunnen worden. Op een gegeven kan de lezer denken: nu weet ik het wel, het punt is duidelijk.
Een vraag komt eigenlijk voort uit een houding van: “ik weet dat ik niets weet”. De vraagsteller is nieuwsgierig naar de ander, belangstellend naar zijn of haar verhaal en persoonlijke ervaringen.
De auteur geeft een ‘recept’ voor deze houding van Socrates. Verwondering is daarin een kernwoord. Zij noemt dit een keuze maar in mijn beleving is verwondering iets dat je overkomt, een gebeurtenis die je overweldigt en waarvan je onder de indruk hebt. Dat heeft wel je maken met je innerlijke houding, je mindset en daar kun je aan werken. Maar of dat helemaal een keuze is? De een staat meer open voor verwondering dan de ander, het is ook voor een belangrijk deel ook een kwestie van persoonlijkheid.
Dat neemt niet weg dat andere elementen van Socrates’ wijze van filosoferen voor ons inspirerend zijn: de moed om bepaalde vragen te stellen, een bepaalde vorm van empathie om je in de ander te verdiepen. Goed luisteren klinkt als een open deur maar is uiteraard onmisbaar om tot een goed gesprek te komen. de vraagsteller is zelf ook onderdeel van het gesprek: “De kunst van jezelf laten bevragen is misschien wel de allerbelangrijkste voorwaarde om de kunst van het vragen stellen te ontwikkelen”, pagina 241.
Een zinvol maar wel iets te wijdlopig boek over een onderwerp dat ons allen aangaat.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
