"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Spiritualiteit en gezondheid

Zondag, 8 oktober, 2017

Geschreven door: Myriam Steemers-van Winkoop
Artikel door: Wolter Huttinga

Gezonder door het bovennatuurlijke

Recensie van Myriam Steemers-van Winkoop: Spiritualiteit en gezondheid. De vergeten factor.

De auteur

Myriam Steemers is voorzitter van het bestuur van de Stichting Spiritualiteit en Gezondheid en werkte jarenlang als pastor in zorginstellingen. Zij promoveerde in 1986 op een dissertatie over eenzaamheid.

Thematiek

Boekenkrant

De titel van het boek laat weinig aan duidelijkheid te wensen over: het verband tussen spiritualiteit en gezondheid staat centraal. In de zorgverlening is spiritualiteit volgens de auteur helaas een vergeten factor. Spiritualiteit wordt vaak beschouwd als een individueel ‘sausje’ waar de zorgbehoevende al dan niet mee bediend kan worden en is bepaald geen geïntegreerd onderdeel van het zorgproces. Dat laatste is waar Steemers nu juist voor pleit. Met een schat aan bronnenmateriaal en onderzoek laat ze zien hoezeer spiritualiteit van invloed is op de gezondheid van mensen. Bidden, mediteren, bijbellezen, vasten, kerkbezoek, maar ook allerlei hedendaagse en meer ‘new age’ achtige benaderingen passeren de revue. Door alles heen betoogt het boek dat spiritualiteit er niet maar bijhangt in de zorg, en al zeker niet nadelig is, maar juist een positieve werking heeft op de gezondheid. Goede geestelijke zorg is al met al niet een verplichte kostenpost voor zorginstellingen maar werkt op de lange termijn dus zelfs kostenbesparend.

Opvallende stelling

Er is enorm veel onderzoek gedaan naar het effect van bidden. De auteur laat zien bewonderenswaardig goed thuis te zijn in deze materie, die vreselijk lastig te interpreteren is. Wat is immers bidden? Leg je een verlanglijst met wensen bij God neer of is het vooral een ‘geesteshouding van inkeer’, zoals de auteur betoogt? Veelal gaat het er in het onderzoek eenzijdig om vormen van zichtbaar en meetbaar herstel aan te tonen. Hoewel Steemers er sterk voorstander van is om allerlei vormen van gebedsgenezing serieus te nemen, legt ze het genezende effect van het gebed vooral bij de bidder zelf. ‘De kracht van bidden is niet van magische maar van spirituele aard’: het leidt tot een versterkt bewustzijn en is een vorm van positieve energie. Bidden is ‘een geconcentreerd verwijlen bij het goede’. En dat is voor iedereen mogelijk en voor iedereen gezond.

Typerende zin

“In een tijd waarin het rozenkransgebed meer en meer in onbruik raakt omdat het gerelateerd wordt aan een orthodoxe of ouderwetse geloofsbeleving betekent het loslaten van deze gebedsvorm ook het missen van een gezondheidsvoordeel.” Let op dat laatste woord. Het voordeel schijnt te zitten in een corrigerende invloed op het hartritme. Het is verrassend om te lezen dat brave geloofsdingen als ‘kerkgang’ en ‘bijbellezen’ in dit boek gekoppeld worden aan ‘gezondheidsvoordelen’. Secularisatie als gezondheidsschade, het is weer eens een andere kijk op de zaak.

Reden om dit boek niet te lezen

Het boek is niet lekker geredigeerd. Zo staan er veel storende spelfouten in en is de schrijfstijl te praterig.

Hoewel de auteur verder buitengewoon open en genuanceerd over uiteenlopende visies en spirituele praktijken spreekt, komt het verhaal uiteindelijk toch in een eenzijdig maakbaarheidsideaal terecht: de geestelijk verzorger moet samen met de zieke een ‘spiritueel contract’ opstellen waarin vastgelegd wordt “hoe de zieke spiritueel ondersteund wil worden en wat daarbij zijn eigen inzet is”. Eventuele obstakels bij de patiënt moeten dan uit de weg geruimd worden. Want: “het helen van de ziel is de unieke opdracht van een geestelijk verzorger”. Dus, geestelijk verzorgers: stroop de mouwen op en heel die zielen nu eens een keer in plaats van maar wat aan te rommelen!

Reden om dit boek wel te lezen

Voor zorgverleners, zorgmanagers en andere geïnteresseerden laat dit boek zeer goed en vooral prettig nuchter zien dat spiritualiteit meer is dan wereldvreemde hocus-pocus, maar een klaarblijkelijk helende kracht aanboort waar ook de gezondheidszorg alleen maar tot haar eigen schade aan kan voorbijgaan.

Verder is dit boek een steun in de rug voor al die geestelijke verzorgers die altijd maar moeten knokken voor het bestaansrecht van hun kapelletje en hun contactmomenten met ouderen of zieken.

Eerder verschenen in de Trouw