De Opkomst en Popularisering van Sport
[Recensie] Sportbeoefening draait om lichamelijke inspanning, competitie en ontspanning, maar speelt ook een essentiële rol in sociale verhoudingen, politieke macht en cultuur. Dit boek verhaalt dan ook over de geschiedenis van de organisatie en de praktijk van sport, maar is vooral geschiedschrijving door de sport, een analyse dus van de verwevenheid van sport met andere historische ontwikkelingen. De auteurs kozen voor hun indrukwekkende overzicht vanaf de oudheid de Tweede Wereldoorlog als eindpunt: nadien is sport door de dekolonisatie, de mondiale commerciële sportmarkt, digitale en technologische revoluties en massamigratie een mondiaal verschijnsel geworden, dat een aparte analyse nodig heeft.
De invloed van de Griekse oudheid, hoewel niet de bakermat van sport, op latere sportbeoefening is groot. Neem alleen al namen als Ajax en Heracles, of de mateloos populaire vierjaarlijkse Olympische Spelen. Interessant is dat veel sport naakt werd gedaan. Jonge mannen kregen in het gymnasium les in fysieke beweging (ook naakt) en daarnaast werden ze onderwezen in muziek, literatuur en retorica. Deze leerschool voor goed burgerschap ging mede door de komst van het christendom teloor. In de middeleeuwen en de vroegmoderne tijd was sport actiever aanwezig en maatschappelijk belangrijker dan sporthistorici denken. Zo hadden de toernooien van de ridders een maatschappelijke rol en oefenden ze invloed uit op de cultuur. Uit toernooiboeken en ridderromans valt dit op te maken. Onze eigen toernooien herinneren nog aan deze middeleeuwse krachtmetingen. In de vroegmoderne tijd ontstond het woord sport voor spel of vermaak. Vaak ging het om balspelen, beoefend door hovelingen en andere elite. Zij deden bijvoorbeeld aan tennis, kaatsen en kolven. Dat sport toen ook een rol in het maatschappelijk leven had, blijkt wel uit de lokale plakkaten die overheden in Nederland tegen het sporten op zondag uitvaardigden: wangedrag als drinken en gokken door het publiek verstoorde de Dag des Heren.
In de 19de eeuw beïnvloedden de Industriële Revolutie, het nationalisme én de opkomst van media de sport. Er kwamen spelregels, verenigingen die per land georganiseerd waren en wedstrijden tussen landenteams. De bijbehorende chauvinistische symboliek herinnerde de burgers aan het nationale kader waarbinnen hun leven zich afspeelde. Ook het klassenonderscheid werd zichtbaar. Zo waren in Engeland golf, roeien en tennis het tijdverdrijf van de hogere middenklasse en het van oorsprong elitaire voetbal werd al in de 19de eeuw een sport voor arbeiders. Maar de nationale sport cricket en de paardenraces, waarbij fors werd gegokt, bracht mensen uit verschillende klassen samen.
De sportliefhebber krijgt met dit boekje een boeiende cultuurhistorische extra dimensie van zijn liefhebberij, en de lezer zonder interesse in sport wordt verrast met een boeiend inzicht in de betekenis van sport voor de geschiedenis die hem wel interesseert. Met respect voor een reeks als De Elementaire Deeltjes, deze Sportgeschiedenis had een royaler podium verdiend. Dan waren ook de illustraties en de documentatie meer tot hun recht gekomen. Een boek voor iedere historische boekenkast.
—
Eerder verschenen in Geschiedenis Magazine
