Het belang van een krachtige levenshouding
De schrijver
[Recensie] Voormalig Theoloog des Vaderlands Claartje Kruijff (1971) is predikant in de oecumenische vrijzinnige Dominicus Kerk in Amsterdam. Eerder schreef ze De leegte achter de dingen over haar persoonlijke zoektocht naar een zinvol leven.
Het thema
Aangeraakt door de geschiedenis van haar grootouders die zich staande moesten houden in Nederlands-Indië, verkent Kruijff de vraag: wie ben ik nu alles wegvalt? Wat zijn dan nieuwe, gezamenlijke, spirituele ankerpunten, hoe leer ik steviger staan? Of, in de woorden van de Joodse Etty Hillesum in haar dagboek in de Tweede Wereldoorlog, hoe kun je je “innerlijke post leren bezetten”? Kruijffs boek was al in een vergevorderd stadium toen de coronacrisis uitbrak. Dat maakte haar hoofdvraag urgenter. In acht hoofdstukken beschrijft Kruijff stapsgewijs hoe ze zelf steviger leerde staan, wat de crisis met haar deed. Die weg gaat via kwetsbaarheid, ‘voorbij ons eigen kleine verhaal’ kijken, vergeven, van onszelf delen en gemeenschappelijke gespreksruimten.
Opvallend
Het belang en de kracht van kwetsbaarheid druipt momenteel van boeken, interviews en social media, maar wat hier opvalt is hoe Kruijff de lagen daarvan afpelt en zichzelf daarbij als onderzoeksobject inzet. Wars als ze is van hoe kwetsbare verhalen ook weer succesverhalen kunnen worden, “toegedekt met hartjes en likes”, gaat ze dieper. Schijnbaar eenvoudig vertolkt ze onverschrokken haar falen, ongemak, afgunst, haperen en verlegenheid. Zoals toen ze ontdekte dat ze haar jaar als Theoloog des Vaderlands had onderschat, tot haar schaamte constateerde dat ze geen verhaal had, uitgepitcht was. “Wat is in Godsnaam mijn pitch? Zalig zij die altijd een goed verhaal hebben, want zij weten hoe het zit.” Hoe ze zich bij een gebrek aan oneliners door de opnames van tv-programma Kijken in de ziel worstelde en er nauwelijks tijd was om echt in de ziel te kijken. Later werd ze tot haar verrassing juist om dat zoekende geprezen. Na het onder ogen zien van de tekorten beschrijft Kruijff concreet hoe je steviger wordt. Hoe je bijvoorbeeld bij vergeven in plaats van hard oordelen kunt nagaan hoe het is “om met mij te zijn” of “de ander te zijn”. Hoe haar grootmoeder het vermogen had “te begrijpen in plaats van begrepen te worden”. “Om vooruit te geven. In de verte. Ver-geven.” Concreet wordt Kruijff over hoe dat afpellen met voldoening leidt tot actie, onszelf te delen. Een crisis als deze pandemie leidde naast ‘dadendrang’ tot een besef van gezamenlijkheid, het legt de kaarten op tafel. Om steviger te staan pleit Kruijff voor een kwetsbare gezamenlijkheid, blootgelegd door het Grote Existentiële Gesprek, “die de ziel bekleedt”, waardoor we ons verbonden en afhankelijk voelen en zelfvertrouwen krijgen.
Mooie passage
“De Oostenrijks-Israëlische, joodse godsdienstfilosoof Martin Buber haalt in zijn boekje De weg van de mens een rabbi aan die over de schuldvraag zegt: ‘In de tijd dat ik daarover tob, kan ik toch parels rijgen, de hemel tot vreugde?’ Ik vind dat een mooie gedachte: in plaats van onszelf vast te zetten in hetgeen we niet meer kunnen veranderen of terugdraaien, kunnen we parels rijgen van onze gevoelens van tekort en schuld.”
Redenen om het boek niet te lezen
Verwacht geen theoretische theologische en psychologische verhandelingen. Deze verkenning gaat puur langs de weg van Kruijffs ervaringen als predikant, moeder van drie dochters en partner, met soms wat maatschappelijk contextuele uitstapjes en dichtregels van bijvoorbeeld M. Vasalis (1909-1998) en Henriette Roland Holst (1869-1952).
Redenen om het boek wel te lezen
Die persoonlijke ervaring is juist de kracht van dit boekje, dat je vanaf de inleiding in een contemplatieve staat trekt en prettig wegleest. Soms zo voelbaar en herkenbaar dat het ontroert of het schaamrood je naar de kaken vliegt. Niet per se nieuw, maar wel behulpzaam bij het doorgronden van echte kwetsbaarheid en het bezetten van de innerlijke post. Toch weer die kracht van kwetsbaarheid.
—
Eerder verschenen in Trouw
