De uitzichtloosheid van ‘ongedocumenteerden’
“Als de stress met teveel wordt, dan huil ik. Dat is meestal ’s avonds, als ik alleen ben en de vermoeidheid en spanning mij te veel worden. Er zijn momenten dat ik wel het bos in zou willen lopen om keihard te schreeuwen. Maar dat doe ik niet. Natuurlijk niet. Dat kan niet, je maakt er mensen bang mee. Ik huil in mijn eentje.”
[Recesie] Aan het woord is de Fatiha uit Marokko, midden dertig, moeder van vier kinderen. Haar oudste dochter woont nog in Marokko, de andere drie kinderen wonen bij haar in Utrecht. Fatiha is een van de vele ‘ongedocumenteerden’ in Nederland. Naar schatting zijn er tienduizenden mensen in Nederland die geen geldige papieren (lees verblijfsvergunning) hebben en buiten de reguliere vluchtelingenregelingen vallen. Ze wachten op uitzetting of proberen alsnog een verblijfsvergunning aan te vragen. Velen hebben hun toevlucht gezocht tot vaak particuliere instellingen die de zogeheten bed-bad-broodregeling bieden. De situatie van Fatiha is redelijk kansloos, ze kwam met haar kinderen zes jaar geleden naar Utrecht. Daarvoor woonde ze in Marokko, Spanje, Duitsland en België. Ze zou dolgraag een verblijfsvergunning krijgen zodat haar kinderen een goede toekomst kunnen krijgen. Ze heeft geen papieren, waarom ze naar Nederland kwam wordt niet vermeld.
In Stil leven – Geen papieren, wel mensen heeft de Utrechtse organisatie Stil, Stichting voor mensen zonder verblijfsvergunning, 21 mensen waaronder Fatiha geportretteerd. Het is een prachtig uitgegeven boekje, met een hardkartonnen kaft, mooie zwart-wit foto’s en een sobere vormgeving. De meeste van de geportretteerden komen uit Afrika, sommigen uit landen die geteisterd worden door geweld en oorlog, anderen uit redelijke rustige gebieden. Sommigen worden vervolgd voor hun politieke overtuiging, anderen door hun komaf of seksuele geaardheid. De ene vluchteling was op zoek naar een beter leven, een economische vluchteling, althans dat lees je tussen de regels door, een ander moest vrezen voor zijn leven. Zo is er Halil, een politieke vluchteling uit Turkije. Hij woont al 15(!) jaar in Nederland. Hij vluchtte omdat hij gevangen zat en gemarteld is. Hij wacht nog steeds op een verblijfsvergunning. Zijn kinderen zijn hier geboren. Hij zou dolgraag gaan werken, maar dat mag niet, een eigen woning krijgen kan niet. Het is wachten, wachten, 15 jaar van onzekerheid, 15 jaar van niets mogen doen, een verloren leven haast.
Het mooie aan Stil leven is dat vluchtelingen zelf hun verhaal vertellen. In een tijd dat het vluchtelingenbeleid onderdruk staat, het is het grote thema van het oprukkende rechtspopulisme in Europa, is het goed om vluchtelingen een gezicht te geven en hun verhaal te laten vertellen. Allemaal dromen ze van een beter leven, allemaal hopen ze in het rustige, veilige en welvarende Nederland te kunnen blijven. Als je de individuele verhalen van deze mensen leest, heb je onmiddellijk begrip waarom ze de vaak gevaarlijke tocht naar het Noorden hebben ondernemen, ook voor de economische vluchtelingen. Het zijn mensen als jij en ik, met dezelfde dromen en verlangens, maar in een totaal andere situatie. Omdat ze geen papieren hebben mogen en kunnen ze hier niets. Een situatie van volkomen uitzichtloosheid. Ondanks de mooie vormgeving is Stil leven een boekje om treurig van te worden.
Naast de klimaatopwarming en de steeds groter wordende internationale kloof tussen arm en rijk is de vluchtelingencrisis een van de grote uitdagingen van de komende decennia. Hoe kunnen we als het rijke Westen toch op een menswaardige manier de vluchtelingenstroom leren beheersen? Daarvoor hebben we voorlopig geen goed allesomvattend plan. We zullen nog lange tijd in een situatie zitten dat er veel mensen zonder papieren in onze samenleving leven. Het is daarom bewonderenswaardig dat organisaties als Stil, maar ook Toevlucht, Huize Agnes en Stichting Seguro (allemaal werkzaam in Utrecht) proberen deze ‘ongedocumenteerden’, zolang ze in Nederland verblijven, toch een menswaardig bestaan te geven.
Stil leven is mogelijk onbedoeld ook een wat ‘ongedocumenteerd’ boek geworden. Waar het besteld kan worden, wordt niet vermeld. Het boekje heeft geen ISBN nummer, nergens worden websites of info-adressen van de achterliggende organisaties vermeld, het heeft geen jaartal. Het boek kan hierdoor niet worden opgenomen in bibliotheekcollecties en dreigt straks, net als de bewoners van de verschillende tehuizen voor de bed-bad-broodopvang, tussen wal en schip te raken. En dat is jammer. Want het boek draagt zeker bij aan begrip voor de vluchtelingenproblematiek. Met wat gegoogle vinden we toch een besteladres, zie onder en steun meteen Stichting Stil.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
Stil leven is te bestellen bij Stichting Stil, zie hier voor het webadres.
