Een waardig eerbetoon aan de Nederlandse stoomlocomotief
[Recensie] De geschiedenis van de NS is wellicht minder oud dan je denkt. Want hoewel de eerste spoorlijn van Nederland in 1839 werd geopend, waarbij twee jaar daaraan voorafgaand het eerste spoorwegbedrijf werd opgericht, duurde het tot en met 1917 voordat de SS en HSM een samenwerking aangaan onder de naam NS – waarbij beide maatschappijen overigens nog steeds zelfstandig hun eigen werkzaamheden blijven uitvoeren. Pas in 1937 is er sprake van de zelfstandige vennootschap Nederlandse Spoorwegen.
Tegen die tijd is het tijdperk van de stoomtrein in Nederland al bijna voorbij: de diesellocomotief wint aan populariteit en al sinds 1908 is de elektrische trein in opmars. Waarom dan een boek over stoomtreinen bij de NS in de jaren dertig?
Simpel: omdat Britse fotografen een prachtig fotoarchief hebben aangelegd van Nederlandse stoomlocomotieven, een archief waartoe auteur Hans van Poll toegang wist te verkrijgen. Het resultaat is wellicht niet een kijkje in de meest belangrijke periode van het Nederlandse Spoorwegennet, en misschien niet eens de periode met de mooiste locs – al is dat natuurlijk een subjectieve kwestie – maar dat mag de pret voor de treinliefhebber, en dan met name de stoomtreinliefhebber, niet drukken.
Van Poll wist toegang te verkrijgen tot fotoscans van digitaal bewerkte negatieven, gemaakt door Britse spoorwegliefhebbers die ons land bezochten. De Britten, bij uitstek liefhebbers van stoomlocomotieven – wellicht omdat ze beschouwd worden als de uitvinder ervan – zagen hun stoomlocs als meer dan vervoersmiddelen; elke locomotief kreeg een naam. De Britse treinliefhebbers die in de jaren dertig ons land en spoorwegennet aandeden, wisten onze stalen rossen wel te waarderen. Dat lieten ze vooral blijken uit de vele foto’s die ze maakten en waar dit boek een selectie van toont.
Na een korte introductie over de stoomlocomotief bij de NS tussen 1920 en 1940, gevolgd door een stuk over de Britten en hun relatie tot de stoomlocomotief, springt het boek volop in de ‘actie’: de foto’s. Deze gaan allen begeleid van een bijschrift, waarin Van Poll gedetailleerde informatie verschaft over zowel de betreffende locomotief als de locatie waar deze is gemaakt. Het leidt tot een fikse verzameling van fraaie foto’s, vergezeld van relevante en boeiende informatie. Uitgebreide informatie, maar dusdanig klein afgedrukt dat deze nooit de aandacht van de foto wegtrekt, want de foto’s: daar is het de treinliefhebber om te doen!
De foto’s volgen elkaar in vijf hoofdstukken op: de oudste locomotieven worden afgelost door de ‘nieuwe’ locomotieven, waarna het de beurt is aan locomotieven in de vier grote steden van Nederland. Vervolgens krijgt locserie 3700 met zijn diverse varianten een eigen – heel klein – hoofdstuk, waarna het de beurt is aan de overige locaties. De epiloog mag je met één grote foto en een enkele alinea aan tekst eigenlijk geen hoofdstuk noemen. De indeling van de hoofdstukken lijkt enigszins arbitrair, maar het schept wel een vorm van overzicht. Toch zal dit een treinenliefhebber niet heel veel uitmaken; die zal elke foto stuk voor stuk tot in detail bestuderen.
Op 7 januari 1958 reed de laatste officiële stoomtrein in Nederland. En hoewel de stoomtrein een beperkte rol speelde in de geschiedenis van de NS als bedrijf, doen de vele foto’s die dit boek rijk is anders denken. Stoom bij NS in de jaren dertig is vooral dan ook een eerbetoon van een stoomtreinliefhebber. Een heel waardig eerbetoon.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
