"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Syberg

Vrijdag, 9 februari, 2018

Geschreven door: Reinold Vugs
Artikel door: Roeland Dobbelaer

Eten, drinken én bedriegen in de 18de eeuw

[Recensie] In 1733 schreef de Nederlandse schilder en schrijver Jacob Campo Weyerman een merkwaardig boek over een Duitse edelman die in Den haag en omstreken vertoefde. Het zou gaan over ene Johan Hendrik van Syberg, een meesterbedrieger die veel Hollandse edelen geld afhandig maakte. In 1984 werd het boek van Weyerman opnieuw gepubliceerd onder de titel De leevens byzonderheden van Johan Hendrik, Baron van Syberg. Weyerman was waarschijnlijk de eerste journalist in Nederland die kon leven van de pen. Hij had een merkwaardige manier van werken. Hij koos een slachtoffer, bij voorkeur een enigszins bekende Nederlander en schreef een soort biografie over deze persoon, met alle denkbare roddels erin verwerkt, zoals financiële malversaties, omkopingsschandalen, buitenechtelijke relaties en seksuele afwijkingen. Betaalde de betreffende bekende Nederlander geen afkoopsom aan Weyerman, dan publiceerde hij het schotschrift en kon het slachtoffer zijn ondergang tegemoet zien. Weyerman werd met deze chantagepraktijken een welgesteld man. Of Weyerman baron Syberg om een bedrag heeft gevraagd om zijn boek niet te publiceren is me niet duidelijk geworden.

Hoe het ook zij, journalist, historicus en romancier Reinold Vugs baseerde zijn onlangs verschenen roman Syberg – Of hoe een Duitse nepbaron Den Haag, Zoetermeer en de rest van de wereld veroverde, losjes op het boek van Weyerman. Vugs voert de laatste overigens als vriend en rivaal van Syberg in de roman op. Twee schelmen bij elkaar, want op de eerste plaats is de nieuwverschenen Syberg een schelmenroman, niets meer en niets minder. Het gaat om charlatans, om liegen en bedriegen, het gaat om overdrijven en opscheppen, het gaat om op het juiste moment de plaat poetsen en je schuldeisers met lege handen laten staan.

Vugs heeft er een heerlijk boek gemaakt. Heerlijk in de letterlijke betekenis van het woord want het verhaal wordt verteld door de ogen van meester-kok Gaspar Jean le Blanc. Als hij nu had geleefd zou deze kok zonder meer een restaurant runnen met een of meerdere Michelin-sterren. De beschrijvingen over gerechten en bereidingswijzen van de kok zijn vele pagina’s lang en vervelen nergens. En zo lezen we over het heerlijkste wildgebraad, de lekkerste patés, bijzondere vogels zoals ortolanen, zeldzame kazen, romige desserten, en dat alles geserveerd met de lekkerste wijnen. Dit boek lezen betekent erge trek krijgen, bijna op elke bladzijde, 370 pagina’s lang. Vugs heeft meerdere recepten afgedrukt in het boek. Een goede thuiskok kan er vrolijk mee aan de gang.

Of er een echte Gaspar heeft bestaan die model stond voor de meesterkok wordt niet vermeld in de roman. Wel is het een mooie vondst van Vugs om een vriend en later slachtoffer van de baron op te voeren als verteller van de geschiedenis. Zo snappen we gaandeweg waarom iemand in de leugens van de baron trapt.

Boekenkrant

We leren Gaspar kennen als jong kind van een arme weduwe, zijn vader heeft vroegtijdig het aardse bestaan ingeruild voor het hemelse. Gaspar komt in dienst bij een stel dat een restaurant uitbaat, hij leert er de kneepjes van het vak. Hij heeft talent en vestigt zich als jonge man in Den Haag waar hij een restaurant start en naam maakt. Al snel leert hij Syberg kennen, een enorme smulpaap met bijbehorende buik, die afkomt op de goede verhalen over de gerechten van de kok. Syberg belooft Gasper gouden bergen en trekt bij hem in om zich tegoed te doen aan de wijnvoorraad van de kok en het heerlijke eten dat Gasper hem voorzet. Syberg is een prachtige romanfiguur, de personificatie van bedrog. Natuurlijk kan hij goud uit lood maken, natuurlijk heeft hij de steen der wijzen tot zijn beschikking die hem onsterfelijk maakt en natuurlijk geneest hij iedereen met een wonderdrankje, dat hij zelf brouwt in enorme vaten die hij verwarmt op nog grotere vuren. Heel slim is dat de baron een boekje met aanbevelingen van zijn slachtoffers bijhoudt en dat hij iedereen die tevreden over hem is daarin iets laat optekenen. Zo heeft hij altijd een hele reeks aanbevelingen bij de hand en gaat elke deur voor hem open, waar hij ook komt. Vugs rekent zo ‘en passant’ af met het hele idee van referenties. Want voorstellen doet het niets.

Syberg is zeer welbespraakt en ontwikkelt en kan met iedereen van niveau meepraten. Historicus Vugs plaats zijn hoofdpersonen midden in de Verlichting en laat zijn baron het ene debat na het andere voeren over zaken als religie, hermetische kennis en natuurwetenschappen. Het lijkt hierdoor een echt verhaal uit de 18de eeuw waarbij Vugs net als bij veel schrijvers uit die tijd romanonderdelen afwisselt met filosofische traktaten. Knap.

Gaandeweg hoort Gaspar het een en ander over de baron en begint hij te twijfelen. Syberg zegt dat hij een vriend is van Gaspar maar op belangrijke momenten voelt Gaspar zich gewoon een slaaf van de man. Zo mag hij niet naar zijn zieke moeder op bezoek omdat Syberg wil dat hij dag en nacht beschikbaar is, Syberg probeert ook de liefjes van Gaspar in te pikken. Op aanraden van Syberg begint Gaspar ook een boekje waarin hij al zijn recepten optekent. Als het te heet onder de voeten wordt verhuist het gezelschap rond de baron naar Zoetermeer en daar begint het spel opnieuw. Ook daar gaan steeds meer mensen twijfelen aan de capaciteiten van de baron en daarom vertrekt deze diep in de nacht met zijn twee knechten. Hij steelt alles wat los en vast zit uit het huis dat ze er huurden en ook het notitieboekje met recepten van zijn kok, die hij berooid achterlaat.

Gaspar zint op wraak en besluit Syberg te achtervolgen en voor het gerecht te slepen. Hij krijgt een toelage van enkele voorname lieden die door Syberg zijn bedrogen. Dan begint er een wat langdradig stuk in de roman, waarbij Gaspar via enkele Nederlandse steden naar Duitsland reist. Gaspar wordt een aantal keer verliefd en dat levert weer enkele mooie passages op. Hoe het afloopt? Lees het boek zelf.

Vugs heeft een vrolijke roman geschreven waarbij veel te genieten valt. Soms zijn de overgangen tussen de gedeeltes in het boek wat plotseling zodat je je afvraagt of het opzet of toeval is. Ik vermoed toch het eerste. Meesterverteller Vugs weet hoe hij kan boeien en door die abrupte overgangen in het boek te verwerken lijkt het allemaal wat authentieker. Wel neem ik het Reinold Vugs nog steeds kwalijk dat hij me zijn boek pas na de afgelopen feestdagen gaf, toen ik me heilig had voorgenomen om met eten en drinken te minderen. Had hij me het boek een maand eerder gegeven dan had ik me al lezend tijdens de kerstdagen nog vrolijk te buiten mogen gaan aan al het lekkers wat er in het boek beschreven staat.

Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles

Het boek is o.a. hier te bestellen. Bekijk hier de videoclip over Syberg die Reinold Vugs heeft laten maken.


Laat hier je reactie achter:

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Alleen inhoudelijke reacties die gaan over het besproken boek en/of de recensie worden geplaatst.

Boeken van deze Auteur: