"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Oreo

Vrijdag, 17 juni, 2022

Geschreven door: Fran Ross
Artikel door: Nico Voskamp

Taaie heldin vecht voor vrouwvrijheid

[Recensie] Fran Ross schreef dit baanbrekende boek, dat helaas met onbegrip, of eigenlijk helemaal niet werd ontvangen. Oreo verscheen in 1974 in de VS maar bleef vrijwel onopgemerkt en zakte al even snel weg in vergetelheid. Vandaag de dag wordt het wel weer erkend als een moderne klassieker en verschijnt het in een aantal vertalingen. 

Een geval van het goede verhaal op het verkeerde moment? Daar lijkt het veel op. Ross was getalenteerd – ze schreef voor Playboy en voor de comedyshow van Richard Pryor. En dit boek. De hamvraag moet dan volgen: is het wat? Het antwoord: Ja, maar.

O, is het niet zo goed dan? Kalm, laten we niet te snel naar conclusies springen. Allereerst is het een ongebruikelijke wereld die Ross schept. In het kort: een Jiddisje moeder krijgt een hartaanval omdat haar witte zoon Samuel met de zwarte Helen gaat trouwen. De dochter die uit dat huwelijk ontspruit, Oreo (zwart van buiten, wit van binnen) gaat jaren later op zoek naar haar Joodse vader in New York. Een odyssee door Manhattan volgt, losjes gebaseerd op Theseus’ (de Griekse god die de Minotaurus versloeg) avonturen. Volgt u het nog?

Het verhaal zit goed in elkaar, maar is behoorlijk fragmentarisch. Oreo’s zoektocht speelt zich af in een 70er jaren setting, in Manhattan maar soms ook in de krochten van de hel, of de hemel, of gewoon met een enorm donkere zonnebril op in het duister tastend. De taal helpt ook niet erg, er is veel Jiddisch, gangsta, dialect, pop en Amerikaans-Frans – heel origineel maar helaas een mix die begrijpelijkheid noch leesbaarheid bevordert.

Kookboeken Nieuws

Zo belanden we in een matig toegankelijke wereld. Zoals die van Jimmie C.:

“Van Louise had hij (Jimmie-NV) de neiging geërfd om zelf woorden te verzinnen. Zodoende deze woordenwisseling tussen Louise en haar kleinzoon:

LOUISE: Denseerroom op je huppellepup? (Vert.: ‘Gecondenseerde melk op je hulleldepup?) Moet je nog een paar ieners op die viseitjes, snoepie? (ze wijst naar de uitjes op de rode kaviaar.)

JIMMIE C.: (kijkt zoetjes naar zijn bord): Ik heb nog nooit zoiets verrukkelijks gegeten. Het is alsof je in piepkleine oranje druivenschilletjes bijt, gevuld met levertraan. (Hij knipt met zijn vingers.) Ik weet het al! Deze fantástische dingetjes die hier in grootmoeders schaal voor zijn neus liggen zijn een soort (en hij zingt, in c-groot) piepkleine oranje geleiballetjes. (In letters uitgedrukt waarbij legato’s met streepjes en rusten met komma’s worden aangegeven, zou deze frase klinken als: G-CC, FGF, EDDCC.) Van nu af aan noem ik deze goede dingen praveltjes.”

Dus. Als lezer moet je geduld betrachten, soms geheel opnieuw aan een al gelezen bladzijde beginnen en je aanpassen aan Oreo’s wervelwindleven. Wat je voor die inspanning terugkrijgt is waardevol. Het boek is ook in 2022 actueel, zowel als aanklacht tegen (gender)ongelijkheid, als voorvechter van emancipatie.

Ook verschenen op Nico’s recensies