"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Te midden van het tumult

Zondag, 28 augustus, 2022

Geschreven door: Kornelis Heiko Miskotte
Artikel door: Bert Altena

Preken van een vermaard theoloog

[Recensie] Preken van de vermaarde theoloog Miskotte zijn volop bewaard gebleven. Bij zijn leven (1894-1976) werden er al de nodige in boek- en brochurevorm uitgegeven. Die zijn bij elkaar gebracht in het dertiende deel van zijn Verzameld Werk (2008): meer dan 900 pagina’s! Al eerder verscheen een deel met andere preken en meditaties van zijn hand.

Van wat goed is, heb je nooit genoeg. Dus alle liefhebbers van het genre kunnen blij zijn met de jongste uitgave van nog tien preken van Miskotte. Ze komen uit de nalatenschappen van enkele bewonderaars. De preken zijn door ijverige notulisten opgetekend, zijn een stuk beknopter en in de formulering puntiger, dan de door Miskotte ‘geautoriseerde’ preken, wat alles met de wijze van registratie te maken zal hebben. Hoe dat precies gegaan is, is niet meer te achterhalen. Het zijn dus preken uit de tweede hand.

Miskotte zelf wilde niet dat deze preekverslagen van derden werden gepubliceerd. Reden waarom ze niet in het Verzameld Werk zijn opgenomen, wordt in de inleiding toegelicht. Maar omdat ze “zoveel typisch ‘Miskottiaans’ en dermate boeiend materiaal bevatten” (p. 22) heeft men ze ons toch niet willen onthouden.

Volgens de enthousiaste ankeilers die de uitgever op de achterflap vermeldt “spat de actualiteit van de preken af”. Daar valt wel wat op af te dingen. Maar is dat wat je van preken die zeventig, tachtig jaar geleden gehouden zijn als eerste moet verlangen?
Het meest overtuigende van deze preken zit in die fragmenten waarin Miskotte op zijn typische manier de bijbelse boodschap in het geding brengt, als tegengif en tegenweer tegen onverschilligheid en oppervlakkigheid.

Hereditas Nexus

Met name de indrukwekkende preek die hij hield op de zondag na de watersnoodramp is daar een sprekend voorbeeld van. Zonder pastoraal gekwezel wordt een diepe troost geboden en tegelijk de kritische toon niet geschuwd. Wat mij betreft een parel, die alleen al deze uitgave rechtvaardigt. Eén citaat: 

“Een god die begrepen wordt, is een afgod, een projectie van de rede. Een god die moreel te begrijpen is, zou een monstrum zijn, maar een god die onze verdediging behoeft, is waarlijk een povere figuur, die tenslotte alleen maar ridicuul is. In de kerk zijn welhaast alle gestalten mogelijk, maar advocaten van Gods bestel en beleid zijn daar als warhoofden of leeghoofden openbaar” (p. 125).

Daar kunnen ik en al mijn collega predikers m/v het mee doen…

Eerder verschenen op Bert Altena en NieuwWij

Boeken van deze Auteur: