"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Tegendraads en bij de tijd

Zondag, 1 oktober, 2017

Geschreven door: Wim Dekker
Artikel door: Wolter Huttinga

Dietrich Bonhoeffer in de 21ste eeuw

Recensie van Wim Dekker: Tegendraads en bij de tijd.

De schrijver

Wim Dekker (1950) is predikant in de Protestantse Kerk en werkt voor de IZB (een organisatie voor zending in Nederland). Hij publiceerde de afgelopen jaren veel over de relatie tussen het christelijk geloof en de moderne westerse cultuur. Met name zijn boek Marginaal en missionair uit 2011 werd een bestseller in de christelijke scene.

Thematiek

Boekenkrant

Met dit boek wil Dekker het werk van de Duitse theoloog Dietrich Bonhoeffer (1906-1945) toegankelijk maken voor christenen die bij deze theoloog inspiratie willen opdoen over hoe je kerk kunt zijn in de 21e eeuw. Dat doet hij echter “zonder de gelaagdheid in zijn denken en het gecompliceerde van zijn theologische ontwikkeling af te vlakken”.  Want met Bonhoeffer kun je veel verschillende kanten op. Velen eren de theoloog uiteraard vanwege zijn standvastig optreden tegenover de corrumperende macht van het Nazi-regime, waarvoor hij met zijn leven betaalde. Ook afgezien daarvan is zijn theologisch oeuvre echter bijzonder rijk en bevat het allerlei diep doordachte suggesties voor wat het betekent om christen te zijn in een ‘seculiere tijd’. Wim Dekker is één van de mensen die graag theologisch mediteren aan de hand van Bonhoeffer. In dit boek gebruikt hij de inzichten van Bonhoeffer om met de lezer na te denken over de rol en de roeping van de kerk.

Het verhaal mag bekend zijn: de kerken lopen leeg en de meeste mensen halen hun schouders op bij de dingen waar de kerk voor staat. Dan zijn er basaal bekeken twee opties: zachtjesaan meegaan met de eisen en verlangens van de moderne tijd of een kritische tegencultuur vormen. Dekker gaat ook in dit boek hartstochtelijk voor die laatste optie. Hij gaat voor een kerk die zich intens blijft voeden uit de evangeliën, de doop en avondmaal als vormende symbolen ervaart en die vanuit de dood en de opstanding van Christus leeft. Een kerk die iets kostbaars zuiver houdt om zo nog iets te blijven betekenen voor de wereld.

Taal

Dat is knap: een boek dat alle valkuilen in zich heeft om vol op het theologische jargon-orgel te spelen, maar het maar heel weinig doet. Ja, natuurlijk kom je een hoop typisch christelijke en ‘Bijbelse’ woorden tegen in een boek als dit, maar Dekker heeft een helderheid en een soepelheid in z’n taal die ervoor zorgen dat het betoog fris blijft. Een hele hoop theologie in een stilistisch goed verteerbaar boek stoppen: krijg het maar eens voor elkaar.

Meest gepeperde uitspraak

Over The Passion: “Wanneer zovelen in een tocht achter het witte kruis aan lopen, in de week voor Pasen, en ze hebben er allerlei religieuze gevoelens bij, terwijl ze niet van plan zijn daadwerkelijk kruisdragers te worden achter Christus aan en ze daartoe ook niet worden opgeroepen die avond, verkeert dan deze tocht niet in zijn tegendeel, namelijk dat Christus vandaag door de massa opnieuw gekruisigd wordt?”

Reden om dit boek niet te lezen

Dekkers theologische ideologie botst soms net even te hard met de aanmodderende realiteit. Om maar iets te plukken: “Wie gedoopt is, heeft een heel nieuwe familie van God gekregen”. Prima gezegd, dominee. Vanuit het Nieuwe Testament valt daar natuurlijk helemaal niets op aan te merken. Maar wat heeft zo’n correcte uitspraak te betekenen in onze afbrokkelende, stuurloze, als los zand samenhangende kerken en kerkjes in diepe identiteitscrises? Niks geen ‘nieuwe familie’ dus, maar gewoon een stel individualisten die ook maar wat doen en vooral druk met zichzelf zijn. Ik zeg het niet graag, maar veronderstelt Dekker niet een christelijke gemeenschap die niet bestaat en die wellicht nooit bestaan heeft?

Reden om dit boek wel te lezen

En toch zou het flauw zijn dit boek af te serveren als de zoveelste christelijke roeptoeter. Ik was eerst bang dat het één grote tirade tegen de seculiere wereld zou worden en dat het de kerk voortdurend eenzijdig tot ‘radicale navolging’ zou oproepen. Dat was niet terecht. Jazeker, het boek is scherp en kritisch op de lauwe, kabbelende neigingen van de kerk, maar het ademt tegelijk mildheid, openheid en een basaal soort rust. Misschien komt dat doordat Dekker de breedheid van Bonhoeffers werk aan het woord laat: niet alleen de vrome radicaliteit van zijn vroege werk Navolging, maar bijvoorbeeld ook de milde, diepe levenswijsheid van zijn latere brieven uit de gevangenis. Nog knapper is het dat Dekker overtuigend laat zien dat je die beide kanten van Bonhoeffer kunt lezen als twee kanten van dezelfde christelijke medaille. Het is hem gelukt om een wijs en uitnodigend in plaats van een zurig, vermanend boek over navolging van Christus te schrijven. Een uitzonderlijke prestatie. Om niet te zeggen: navolgenswaardig.

Eerder verschenen in de Trouw

Boeken van deze Auteur:

Verbonden en vervreemd

Tegendraads en bij de tijd

Tijd om mee te gaan