Het verleden komt nooit meer terug
[Recensie] Mary Hens wordt in 1925 op Java geboren in een familie die al tientallen jaren lang in Nederlands-Indië woont. Ze groeit op in weelde, is gewend aan de privileges van het koloniale leven waarin bediendes altijd voor haar klaar staan. Maar als haar moeder haar in de steek laat en haar ouders scheiden verandert haar hele bestaan. Als ze na een afschuwelijke tijd op een kostschool naar Nederland wordt gestuurd, heeft ze grote heimwee naar Indië waar ze zo gelukkig was. Als ze op latere leeftijd terug gaat, ontdekt ze dat haar geliefde Indië niet meer bestaat, zeker nadat de oorlog aan Japan verklaard is. Haar vriend John meldt zich als piloot bij het leger en zij moet zich met haar familie melden in een interneringskamp.
Veelbewogen geschiedenis
In het boek Terug naar Insulinde heet Mary Hens ‘Rosa’. Rosa’s leven is gebaseerd op de verhalen van Mary, die terugkijkt op haar eigen, veelbewogen geschiedenis. De schrijfster Elle van Rijn werd op een dag benaderd door Bas, de zoon van Mary. Hij en zijn zussen Margo en Luuk hadden het idee dat het bijzondere leven van hun moeder zich zou lenen voor een boek. Aanvankelijk zag Elle van Rijn er geen heil in. Maar toen ze na lang aandringen tóch ging kennismaken met de inmiddels zeer bejaarde Mary (95) veranderde ze van mening.
Mary was achterdochtig en sceptisch, waarom zou haar leven een boek waard zijn en wat wist haar bezoekster nu eigenlijk helemaal van de Indische cultuur? Elle van Rijn kon haar vertellen dat zij – door haar huwelijk met de zoon van de Indische schrijfster Marion Bloem, tevens grootmoeder van haar twee dochters – aardig was ingevoerd in de Indische gemeenschap. Uiteindelijk besloot Mary dat het wel ‘Tjotjokte’ (klikte) tussen hun twee. Ze dorst het avontuur aan. Het werd het begin van vele prachtige vertel-sessies die de basis vormen van dit boek over Mary/Rosa’s leven.
Die verdomde oorlog
De bejaarde dame toonde zich niet verbitterd, maar ‘die verdomde oorlog’ had haar leven wel heel zwaar beïnvloed. Niet lang nadat ze was uitverteld overleed ze. Daarna was het de taak van Elle van Rijn Mary opnieuw tot leven te brengen via romanfiguur Rosa. Romanfiguur inderdaad. Want Mary Hens is wél en niet Rosa, Elle van Rijn geeft haar eigen interpretatie van gebeurtenissen en personages. Het boek is daarmee geen geschiedkundig werk maar een historische roman.
Elle van Rijn (1967) is actrice, scriptschrijver en schrijver. Ze volgde een opleiding aan de Toneelacademie Maastricht. Daarna speelde zij mee in een Frans-Zwitserse televisieserie. Er volgden allengs meer rollen, onder andere bij GTST, en zij werd gecontracteerd bij het Noord Nederlands Toneel. Zij was onder meer getrouwd met de filmregisseur Kaja Wolffers, zoon van Marion Bloem (auteur van Geen gewoon Indisch meisje). Daaruit ontstond haar band met de Indische cultuur. Van Rijn debuteerde in 2006 met De tragische geschiedenis van mijn succes. Daarna volgden nog dertien andere romans, historische romans en scripts voor televisieseries.
Elle van Rijn werkt bij Four One Media en acteert onder andere in de jeugdseries Het Huis Anubis en Puppy Patrol. In 2016 nam ze deel aan het 17e seizoen van het realityprogramma Expeditie Robinson. Haar historische oorlogsroman De crèche, over een kinderverzorgster uit de Joodse Crèche in Amsterdam, werd een internationale bestseller die in zeven talen werd vertaald.
Het leed van een oorlog
Rosa moet in het interneringskamp zowel voor haar moeder als voor haar zusjes zorgen en zien ze in leven te houden. Ze realiseert zich dat een oorlog geen winnaars maar alleen verliezers kent. Van Rijn laat zien hoeveel de oude ‘Indische generatie’ heeft moeten lijden in de oorlog, een verhaal waarvoor hier in Nederland weinig gehoor te vinden was.
Daarbij, altijd maar nu helaas wel weer bijzonder actueel, blijkt hoeveel leed er wordt aangericht als derden zich andermans land en cultuur menen te kunnen en mogen toe-eigenen. Een bron van verdriet voor miljoenen mensen, vroeger en evenzeer nu.
Schitterend en empathisch geschreven, een fascinerend en menselijk boek om diep in weg te duiken.
—
Eerder verschenen op Leeskost
