Smeuïge soapserietaferelen
Frederik van Eeden, Paris Hilton, twee voormalige Guantánamofolteraars, een handelaar die restanten van de 9/11-ramp verkoopt als kunstvoorwerp, een prostituee die filosofie studeert en een mysterieuze, onvindbare man die zichzelf met gevoel voor ironie Mr. Missing noemt: allemaal passeren ze de revue in Terug naar Walden, de roman waarmee Walter van der Broeck is genomineerd voor de Libris Literatuurprijs 2010.
Hoofdpersoon Ruler Marsh, zo genoemd omdat hij als kind verliefd was op zijn liniaal, zijn ruler, wil wraak nemen voor onrecht dat zijn familie lang geleden is aangedaan. Hij besluit de rijkste man ter wereld te worden. Wanneer hij daar eenmaal in geslaagd is, wil hij in zijn eentje een financiële crisis teweegbrengen zoals de wereld die nog nooit gekend heeft. Het wachten is enkel op een geschikt moment, dat zich al gauw aandient wanneer zijn dokter hem vertelt dat hij een zeldzame ziekte heeft waartegen nog geen medicijnen ontwikkeld zijn. Dan toetst Marsh een telefoonnummer in. ‘Verkopen’, zegt hij. ‘Nu’.
Tevreden kijkt hij toe hoe bedrijven failliet gaan terwijl de overheid de zoveelste vergeefse kapitaalinjectie toedient:
‘Zo heeft hij zich het einde van alles gewenst, want dat de wereld na het grote onrecht dat hem en de zijnen was aangedaan langer zou bestaan dan hijzelf, was hem al vanaf zijn negende een ondraaglijke gedachte geweest. Samen met hem moest hij in rook opgaan, terwijl op het uitspansel ‘THE END’ zou verschijnen, en ook God zou zien dat het rechtvaardig was en spontaan applaudisseren voor zoveel toewijding.’
Alles gaat zoals gepland, totdat Ruler Marsh geroepen wordt. Wie of wat hem roept is onduidelijk, maar wel gebiedt de stem hem om alles achter zich te laten en te vertrekken, op weg naar een bestemming die gaandeweg duidelijk zal worden. Althans, daar vertrouwt Ruler op. Zijn vertrek uit zijn kantoor in Manhattan is het begin van een serie onwerkelijke avonturen waarin Marsch, voornamelijk door misverstanden, verstrikt raakt.
De rijkste man ter wereld blijkt namelijk in een onbeholpen jongetje te veranderen wanneer het op menselijk contact aankomt, en herkent in ieder vriendelijk gebaar de stem die hem geroepen heeft. Het heeft op het verhaal een slapstick-achtig effect. Wanneer het jonge hoertje Kaat (werknaam Kitty) hem bijvoorbeeld vanachter haar raam wenkt, meent hij ook hierin een teken van bovenaf te zien.
Samen met prostituee en filosofiestudente Kaat vervolgt Marsch zijn zoektocht. Van deze centrale plot wordt door Van der Broeck voortdurend afgeweken in kleine subplots, waartussen de samenhang soms ver te zoeken is. Tientallen personages komen aan bod, waarvan sommigen nog niet eens een paar pagina’s lang een rol spelen. Hun bestaan lijkt daardoor overbodig: het zijn incomplete personages wiens gebrek aan karakter ervoor zorgt dat ze allemaal inwisselbaar zijn. Met name in deze subplots vervalt Van den Broeck soms in een populair aandoend taalgebruik vol Engelse woorden. Om de continue stroom van uitweidingen te compenseren, lijkt het soms of hij naar de makkelijke oplossing heeft gegrepen, met bijvoorbeeld een heftige maar voor het verhaal totaal irrelevante seksscène als gevolg, zoals degene waar stewardess Shirley Shapiro smachtend aan terugdenkt:
‘Wat een party vannacht! En dat ze uiteindelijk met Dorothea in bed was beland, iets waar ze allang niet meer op had gehoopt. Dat ze elkaar zowat verscheurd hadden tot het licht werd… Haar kater was het bewijs dat ze het niet had gedroomd, haar kater en haar schrijnende kutje.’
Hoewel de uitweidingen zo nu en dan irrelevant en onsamenhangend zijn, slaagt Van der Broeck er wel in om de aandacht van de lezer vast te houden. Het filmisch geschreven Terug naar Walden had probleemloos het script van een meerdelige soapserie kunnen zijn: talloze personages verwikkeld in evenzovele smeuïge intriges.
De manier waarop Van der Broeck zich in al zijn personages weet te verplaatsen, of het nou Guantánamofolteraars van middelbare leeftijd zijn of tweeëntwintigjarige filosofiestudentes, is bewonderenswaardig. Inleving in iets minder personages in één roman ter bevordering van de samenhang was wellicht iets wenselijker geweest.
—
Eerder verschenen op Recensieweb
