Nostalgie in de Alpen
[Recensie] Dit lijvige boek vraagt om twee handen die het vasthouden. Door het zeer royale formaat komen de – vaak paginagrote – foto’s die veelal fotochroom zijn prachtig tot hun recht. Bij deze historische techniek wordt een zwart/wit foto naderhand ingekleurd. Het resultaat is volslagen anders dan huidige kleurenfoto’s maar heeft absoluut zijn eigen charme. De foto’s dateren van het laatste kwartaal van de 19e eeuw tot aan de Eerste Wereldoorlog en stralen veel nostalgie en romantiek uit. In deze periode werden de Alpen toegankelijker door verbetering en uitbreiding van het wegennet, de komst van bergtreinen en electrische trams, de bouw van hotels en het toenemende gebruik van de telefoon.
Wie deze historische foto’s van besneeuwde bergtoppen en gletsjers zal vergelijken met hedendaagse foto’s zal ontdekken dat er het nodige is veranderd. Vanaf medio 1850 zijn de eerste gevolgen van de stijgende temperatuur al merkbaar. Sinds 1900 is de helft van de gletsjers verdwenen.
The Alps 1900 heeft een geografische opzet:
- Franse Alpen en Aosta
- Noorden en oosten van Zwitserland
- Wallis, Italiaanse meren, Graubünden
- Tirol, Dolomiten, Julische Alpen
Uit de talrijke opgenomen affiches blijkt dat het toerisme ruim honderd jaar geleden duidelijk in opkomst is. Het boek biedt een prachtig tijdsbeeld: we zien mensen bergen beklimmen en skiën in wat nu casual kleding zou zijn. Specifieke kleding voor deze activiteiten was er toen nog niet. Opvallend is dat bergbeklimmers, wandelaars en skiërs in alle rust voor de foto poseren. Dat is een teken dat het maken van een foto nog iets bijzonders was en het feit dat mensen hier de tijd voor nemen – in soms best wel riskante posities, zo te zien – verraadt ook dat zij zich ervan bewust zijn dat ze iets doen dat toen nog niet algemeen gebruikelijk was. De alpinisten maakten destijds gebruik van dikke touwen en houten ladders. Zo is er een close-up waarbij mensen met een ladder een gletsjerkloof oversteken.
The Alps 1900 bevat veel beelden die inmiddels niet meer bestaan zoals de wasvrouwen van Nice die aan de rivier met de was bezig zijn. Op een andere foto, in Villefranche sur Mer, zien we veel was langs de rivier aan lijnen hangen. Authentiek is de boerenfamilie op het erf van hun boerderij, dicht bij Triëst.
Er zijn veel fraaie en ook indrukwekkend mooie panorama foto’s zoals van Grenoble, waar op straat naast de koets met paarden ook de eerste auto’s op straat rijden. De foto van Aix les Bains toont veel bedrijvigheid en opvallend is hier de kleding van mensen die veelal een hoed dragen. Dat zie je ook op het plein van Susa waar goed geklede vrouwen op het terras zitten. Er zijn ook foto’s van mensen in authentieke kleurrijke kleding in Oostenrijk en Zwitserland. De markten in Lugano en Trente zijn kleurrijk en ook de panorama foto’s van Locarno en Salzburg vallen op: veel stalletjes op straat, een kar door ossen getrokken met een wijnvat erop.
Uiteraard zijn er vele schitterende panoramische foto’s van de bergen waaronder een fraaie opname van de Mont Blanc en de Pasterze gletsjer. Op het eindstation bij de Eiger gletsjer van het Jungfrau spoor zijn veel goed geklede mensen te zien. Op het bevroren meer bij Zürich staan veel donker geklede mensen op het ijs. Fraai is de close-up van de Reichenbach waterval evenals het panorama van Lauterbrunnen en de Staubbach waterval. Bijzonder is de waterval van Schaffhausen bij maanlicht en van grote klasse is de foto van de Drei Zinnen, overbekend maar vanuit deze positie komen ze majestueus voor het voetlicht.
Er zijn ook veel foto’s die twee pagina’s beslaan en dan wordt het beeld in dit toch al grote boek echt fantastisch. De foto van Annecy toont het bekende beeld van Palais de l’Isle dat hier een wat vervallen indruk maakt. Het panorama van Montreux en de avondopname van Chillon en Dents du Midi zijn bijzonder fraai evenals de markt van Bern.
The Alps 1900 brengt een wereld in beeld die op déze manier niet meer bestaat. De rust en gemoedelijkheid die de foto’s uitstralen, hebben vandaag plaats moeten maken voor de druk van commercieel toerisme, schreeuwerige reclame en een overdaad aan toeristische winkels met prullaria.
Met The Alps 1900 heb je in de meest letterlijke zin van het woord écht iets in handen!
Sabine Arqué is journalist en schrijver maar ook alpinist. Zij publiceerde diverse boeken over de Alpen. Agnès Couzy is documentalist en beeldredacteur. Zij publiceert boeken over reizen en de geschiedenis van het toerisme en over fotografie.
