"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

The John Coltrane Reference

Donderdag, 2 juni, 2022

Geschreven door: Lewis Porter, Chris DeVito, David Wild, Yasuhiro Fujioka
Artikel door: Quis leget haec?

Monografie van een jazzlegende

[Recensie] The John Coltrane Reference is een dik boek van 779 pagina’s, samengesteld door Lewis Porter en nog wat andere kenners van de jazz-saxofonist John Coltrane. ‘Reference’ doet u wellicht vermoeden dat dit een naslagwerk is en dat klopt. Het is een uitputtend overzicht van ieder bekend optreden van John Coltrane in de periode 1926–1967, zowel als frontman én als bandlid van een andere frontman.

Daarnaast is het een volledige discografie, die alle informatie verstrekt over zijn opnames, gemaakt in de periode 1946–1967. Plaatopnames, maar ook privé-opnames die niet zijn uitgebracht maar waarvan bekend is, of soms vermoed wordt, dat ze bestaan. Ook hier weer alle plaatopnames waar hij als bandleider fungeert, maar ook die waar hij op meespeelt bij anderen.

Is zo’n boek dan te lezen, laat staan te bespreken? Natuurlijk wel. Je moet er een beetje gek voor wezen, maar er is genoeg uit te halen. Wat het leesbaar maakt zijn de besprekingen die zijn opgenomen in het boek van de concerten die hij geeft. Zo was hij beroemd om zijn lange solo’s, maar daar moest het publiek aanvankelijk aan wennen, getuige het eerste gedrukte commentaar dat men hierover vond over een optreden in 1960 met het Miles Davis Sextet;

“Then there is John Coltrane. Jazz practitioners are constantly in search for novelty in rhythm, harmony or dynamics. But Coltrane is taking as long as a half hour on some numbers to hunt and feel his way on tenor sax into new harmonic structures. It is interesting, perhaps, to other musicians, but agonizing to the casual listener who expects to hear something polished and assured from a jazz artist of Coltrane’s stature. The practice session is a much better place for experimentation.”

Heaven

Je krijgt veel mee over de manier waarop Coltrane speelt. Zijn geluid wordt uitgelegd als ‘sheets of sound’. Een beetje technisch, maar hij legt het zelf in een interview uit in dit boek. Het gaat niet alleen over Coltrane, uiteraard ook over zijn bandleden, zoals de drummer Elvin Jones. Er staan wat prachtige anekdotes over hem in het boek, zoals na een concert in Los Angeles;

“The two drum shops in Los Angeles reported a gratifying increase in the sale of drum sticks…There were other incidents: An elderly accountant wandered into Shelly’s one night by mistake, heard Elvin play one set, and rushed out to leave his wife and four children to seek his fortune in Borneo…Local zoo officials reported an unusual amount of activity in the dangerous animal cages between the hours of 9 and 2 during Elvin’s tenure.”

Ook optredens in het Concertgebouw krijgen een bespreking. Coltrane trad er op in 1963, begon er om middernacht en zo’n concert duurde tot in de ochtenduren. Kom daar nu nog maar eens om. Het mooie is dat, hoewel ik zijn biografie nog wil lezen, het boek je ook dichter bij de mens Coltrane brengt. Hoeveel drank en drugs hij ook gebruikte, hij bleef een aardig en beminnelijk mens. Zelfs toen hij op het podium werd aangevallen door een vrouw bleef hij vriendelijk. Jazzmuzikant Anthony Braxton vertelt erover in een interview;

“Graham Locke: ‘She just walked into the club and attacked him?’
Anthony Braxton: ‘Yeah, she came in off the street. She said, “Stop playing this crazy music, it’s too loud and the drummer’s tired, just stop it!” And she took her umbrella and began poking at him. You can imagine how I hated her. To see Mr. Coltrane talk so nicely to her taught me that you have to develop more understanding…'”

Uiteraard ontbreekt ook de naam van Nederlands bekendste jazz-criticus Michiel de Ruyter niet en worden zijn interviews met Coltrane genoemd. De website waar deze terug te vinden zouden zijn is helaas gewijzigd, het is handiger om naar de site over Coltrane zelf te verwijzen, daar staan ze ook.

De discografie is een verhaal apart. Zoals gezegd staat daar iedere bekende opname, op welke geluidsdrager dan ook, in vermeld. Van de meeste opnames staan details genoemd, zoals welke opmerkingen of andere geluiden er te horen zijn. Dit gaat behoorlijk ver. Zo is er een opname bekend van (waarschijnlijk) 1 maart 1950. De opname is van de Billy Valentine Group met Valentine op trompet, Coltrane op tenorsaxofoon, wellicht John Collins of Floyd Smith op gitaar en wellicht Ray Brown op bas. Veel ‘waarschijnlijk’ en ‘wellicht’ maar zelfs deze opnames worden dus genoemd.

Ik heb een uitgebreide luisterlijst samengesteld voor mijzelf van zo’n 120 albums die hij heeft gemaakt en dan heb ik ze nog lang niet allemaal, maar het is een mooi begin. U valt van de ene verbazing in de andere. Zoek Lover eens op Youtube op van de Prestige Recordings en verbaas je over de duizelingwekkende snelheid waarmee Coltrane speelt (vanaf 0;30). Of leer waarom Giant Steps zo’n moeilijk nummer is voor de pianist om op te improviseren en zoek daarvoor op Youtube naar The most feared song in jazz, explained. Of, als u lef heeft, luister eens naar het experimentele album Om; laat me weten of u het uit hebt gezeten. Is dit teveel dan is Blue Train of A love Supreme veel toegankelijker. Maar dat is wat mij zo aantrekt in dergelijke muzikanten en dat blijkt uit dit boek, ze staan nooit stil en ontwikkelen zich of het publiek nu meegaat of niet.

Gelukkig is er in de discografie ook ruimte voor informatie en anekdotes, zoals in de beschrijving van de videotape (want ook die staan ertussen) van het Festival International du Jazz Antibes-Juan les Pins 1965. Daar stond het nummer Ascension op het programma;

“This quartet version of ‘Ascension’ is listed as ‘Blue Valse’ or ‘Blue Waltz’ on most issues. Michel Delorme…: ‘I once asked Jean-Christophe Averty, who was in charge of filming the festival for Radio France, where he got the title. He said he sent his secretary to ask Coltrane and she came back with something that sounded like ‘Blue Vase’. So he decided it was ‘Blue Valse’. French for ‘Blue Waltz’’”

Het is maar een greep uit talloze stukjes informatie over al die opnames. In de bijlagen achterin zijn nog een lijst opgenomen van alle televisie- en filmopnames die van hem bekend zijn en een lijst van alle interviews die hij heeft afgegeven. U begrijpt, een beetje liefhebber kan aardig uit de voeten met dit boek, ik zet nog even een elpee op.