"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Theo Hobsons gelovig humanisme - Christelijk geloof en seculier denken

Zondag, 14 april, 2019

Geschreven door: Rick Benjamins
Artikel door: Philippe van Heusden

Gods slimme plan voor onze wereld

Het seculiere humanisme is een loot van het christendom, maar heeft het christendom niet overbodig gemaakt, aldus de Britse theoloog Theo Hobson.

[Recensie] Je kunt op verschillende manieren kijken naar de emancipatie van burgers in de voorbije eeuw die hand in hand ging met ontkerkelijking. De ene manier is: help, het geloof spoelt weg, we moeten deze emancipatie stoppen, ze is antichristelijk. De andere manier is: zie je wel, het geloof was een sta-inde-weg, de kerk kan beter helemaal de deuren sluiten. De eerste manier is die van doorgaans behoudende christenen die een verleden idealiseren dat waarschijnlijk nooit heeft bestaan.

De tweede manier is die van militante atheïsten die niet kunnen wachten tot de laatste resten (bij)geloof zijn opgeruimd en de glorieuze toekomst van het wetenschappelijk humanisme aanbreekt.

Met beide posities is iets mis, betoogt de Britse theoloog Theo Hobson (1972), die een dialectische tussenpositie inneemt. Aan de ene kant betoogt hij dat emancipatie en wereldlijk humanisme geen bedrijfsongeval zijn van het christendom, maar een fortuinlijke en te omarmen ontwikkeling die voortgekomen is uit de Reformatie en haar verwerping van de theocratie. Dat is geen truc van de duivel, maar een onderdeel van Gods slimme plan voor een humane wereld. Andere kant maakt hij duidelijk dat het wereldlijk humanisme, ofschoon de best mogelijke maatschappelijke ideologie, existentieel te kort schiet.

Hereditas Nexus

Het mist substantie, het is te ‘dun’, ontbeert namelijk een omvattend  verhaal, een vollediger mythe,  die gevierd wordt in een ritueel en cultus die bij voorkeur zowel excentriek als extravert en geheimzinnig zijn en die zich voor haar vernieuwing laat inspireren door het moderne (straat) theater en festival.

Eerlijk gezegd moest het boek Gelovig humanisme van/over Theo Hobson mij een beetje veroveren. Tot halverwege vroeg ik mij geregeld af: waar gaat dit heen? Maar gaandeweg in de overigens meesterlijk geschreven, maar soms wat te korte, pamfletachtige stukjes, twintig in totaal, gepubliceerd tussen 2005 en 2018 en soms wat al te dicht op de actualiteit, ontdekte ik toch de drie rode draden.

Eén: het seculier humanisme is een loot van het christendom. Twee: het christendom valt daar tegelijk niet mee samen en belichaamt het visioen van de utopische hoop op een goede wereld voor allen die ons uiteindelijk door God geschonken wordt. Drie: de cultus is de plaats om dat utopisch visioen te vieren en niet ontgoocheld te raken.

Het interview met Hobson aan het einde van het boek brengt die draden op een meer persoonlijke manier samen. Het pleit voor Hobson dat hij geen academische positie bekleedt.

Het maakt zijn theologie prettig onafhankelijk. In een apart artikel vat Rick Benjamins, hoogleraar aan de Protestantse Theologische Universiteit en de bezorger van deze bundel columns van Hobson, deze theologie samen. Jammer alleen dat het jodendom daarin karikaturaal wordt weggezet als ‘wettisch’ en ‘theocratisch’, terwijl het als geen ander – vaak tegen de verdrukking van het christendom in – eeuwenlang drager is geweest van de utopische hoop op een betere wereld waaraan ook Hobson schatplichtig is.

Niettemin ben ik enthousiast over deze inleiding in het werk van Hobson. Het smaakt beslist naar meer. Misschien kan de uitgever overwegen een van zijn hoofdwerken in het Nederlands uit te brengen, bijvoorbeeld Faith. Dan kunnen we iets minder amechtig kennis nemen van de waardevolle inzichten die deze theoloog te melden heeft.

Eerder verschenen in Volzin

Boeken van deze Auteur:

Boven is onder ons

Levensduiding in het licht van transcendentie

Theo Hobsons gelovig humanisme

Theo Hobsons gelovig humanisme - Christelijk geloof en seculier denken

Liberaal christendom