Ouderwetse degelijke theologie in twintig thema’s
Auteurs
[Recensie] Het boek is geschreven door een groep Nederlandse en Duitse theologen. Het zijn orthodox-protestantse theologen die de bijbelse geschriften zien ‘als het Woord van God, die zichzelf openbaart in de geschiedenis’.
Thematiek
Theologie van het Nieuwe Testament: wat een heerlijke pretentieuze titel, die ruikt naar twintigste-eeuwse Duitse supergeleerden die dergelijke werken schreven, meerdelig en stofvangend in menig predikantenkast. De ondertitel ‘in twintig thema’s’ en het feit dat het een schrijversgezelschap betreft relativeert de hoogdravende sfeer al weer wat.
Het boek bespreekt typische thema’s uit het Nieuwe Testament, zoals het ‘nieuwe verbond’, de betekenis van Israël, de goddelijke status van Jezus, de betekenis van zijn dood en opstanding, de Heilige Geest, de betekenis van rechtvaardiging, het koninkrijk van God en dus nog enkele andere thema’s.
Het zijn stuk voor stuk onderwerpen waar christenen door de eeuwen heen druk over nagedacht en gediscussieerd hebben. Wat de schrijvers in dit boek steeds doen is wat ik maar noem een rustige en aandachtige beweging naar de Bijbel zelf maken. Afijn, dat is dus wat exegeten doen: “Alles goed en wel, maar wat zeggen de teksten zelf?” Het is een manier van kijken die mij vertrouwd en aangeleerd is: de Bijbel uitleggen met grote aandacht voor de precieze betekenis van Hebreeuwse en Griekse woorden en zinswendingen. Het boek staat daarmee in een heel nuchtere, zakelijke exegetische traditie.
Opvallend
Welke theoloog noemde het Nieuwe Testament ook al weer “niet veel meer dan een stel voetnoten bij het Oude Testament”? Hij had in ieder geval gelijk, zoveel maakt dit boek duidelijk. Het viel me weer eens op hoe aanwezig woorden, beelden, profetieën en verlangens uit het Oude Testament aanwezig zijn op iedere pagina van het Nieuwe. Het Nieuwe Testament is een volstrekt onleesbare en onbegrijpelijke verzameling geschriften zonder het Oude.
Mooiste zin
Ik zou hier iets kunnen zeggen over het taalgebruik in het boek dat behoorlijk helder is, maar soms wel erg zwaar theologisch jargon herbergt. Over het algemeen leest het gewoon goed weg. Maar het is de bedoeling dat ik hier mooie zinnen noteer of een passage die er inhakt. Ik kan er kort over zijn: dergelijke zinnen heb ik niet kunnen noteren.
Reden om dit boek niet te lezen
En daarmee komen we direct bij de minpunten van zo’n boek. Wat deze exegeten kenmerkt is dat het allemaal rustige types zijn. Over hun karakter wil dat misschien nog niets zeggen, maar wel over de aard van hun academische werk. Ze zeggen allemaal: kom, kom, even niet te druk en te speculatief nadenken, maar eerst rustig met de Griekse tekst in een hoekje zitten, met een paar woordenboeken en grammatica’s erbij. Dan komt de waarheid vanzelf wel bovendrijven. Er broeit een onuitgesproken vooronderstelling in dit boek, die zegt dat wanneer je maar rustig exegetiseert, je altijd weer bij de gereformeerde leer zult uitkomen. Ook is er steeds de neiging om te harmoniseren. Inderdaad, in de twintigste eeuw zijn de verschillende stemmen in het Nieuwe Testament wel eens overdreven tegenover elkaar geplaatst (“Jezus’ verkondiging en Paulus’ brieven hebben niets met elkaar te maken”), maar soms worden in dit boek interne spanningen en verschillen binnen het Nieuwe Testament wel heel makkelijk glad geveegd.
Reden om dit boek wel te lezen
Hoe dan ook: leve de degelijkheid en de nuchterheid van dit boek. Het is ook gewoon goed en belangrijk dat er mensen zijn die de hitte van politieke en cultureel gevoelige thema’s even terzijde schuiven en hun best doen de teksten goed te lezen. Verder is het stoer dat deze auteurs weer eens een serieuze poging doen om op een academisch verantwoorde manier te schrijven over de verbindende thema’s in het Nieuwe Testament. De meeste nieuwtestamentici durven dat niet meer. Lijntjes trekken in de Bijbel, het Nieuwe Testament zien als meer dan een “verslag van vroeg-christelijk denken”, dat is voer voor mensen “die er nog echt in geloven” en dus academisch niet betrouwbaar zijn. Goed dat er tegengeluid klinkt. Al met al is dit een degelijk stuk bijbelse theologie van een kwaliteit die je niet iedere dag voorbij ziet komen.
—
Eerder verschenen in Trouw
