Hoe kunnen we omgaan met gebrek aan tijd?
[Recensie] Je leest een boek. Over tijd en tijdbeleving bijvoorbeeld. Je horloge ligt voor je. Want over een half uur wacht er een andere verplichting. Volgens planning kun je het boek in vijf dagen uit hebben. Tussen de bedrijven door elke dag twee hoofdstukken, dat moet lukken.
Het kan ook anders. Je leest het boek. Je laat je er door meeslepen, het boeit je zo dat je de uren vergeet. Opkijkend van de bladzijden merk je plots dat de schemer al is ingevallen. Er wordt geroepen: etenstijd. De orde van de dag dient zich weer aan.
Twee keer dezelfde handeling, twee soorten tijd. Er is de externe tijd, de kloktijd, die de dag in uren en minuten verdeelt, allemaal even lang. Die tijd heerst over ons: de klok leidt ons door de dag, ze wijst aan wanneer we wat te doen te hebben. Maar er is ook de tijd van onze beleving die niet samenvalt met die onverstoorbaar verstrijkende objectieve tijd. Soms vliegen de uren voorbij, soms duurt een dag eindeloos lang. De ervaring van tijd gehoorzaamt aan zijn eigen, geheimzinnige wetten, aldus Stefan Klein in een boeiend boek. Hoe komt het beleven van tijd tot stand, welke neurologische en culturele processen spelen daarbij een rol en hoe kan dit beleven ten goede beïnvloed worden, vraagt hij zich af. Klein laat zien dat tijd geen tiran hoeft te zijn “die ons van buitenaf regeert” maar een verschijnsel is van de hersenen en het bewustzijn. Hoe de tijd voor ons zal zijn, hangt voor een belangrijk deel van onszelf af. We kunnen ons trainen in een zorgvuldiger omgang met de tijd.
Zo’n training is geen overbodige luxe, getuige de overheersende tijdbeleving van tegenwoordig: tijdsdruk, tijdnood, gebrek aan tijd zijn daarin de terugkerende klachten, en dat ondanks het feit dat de westerse mens nog nooit in de geschiedenis over zoveel vrije (levens)tijd heeft beschikt. Klein benut het tweede deel van zijn boek om deze paradox te ontrafelen. Overtuigend toont hij aan dat het gevoel van gejaagdheid waar zoveel mensen aan lijden niet zozeer voortkomt uit een objectief gebrek aan tijd maar uit een verkeerde innerlijke afstemming. Gebrek aan concentratie, stress en tegenzin zijn volgens hem de grootste tijdrovers. Cultiveren van aandacht, meester worden over je eigen tijd en durven kiezen: dat zijn manieren om de huidige nood aan de tijd weg te nemen. Tijd hebben impliceert geen tijd voor alles willen hebben. “We zijn niet gestrest omdat we geen tijd hebben. We hebben geen tijd omdat we gestrest zijn.”
De verleiding is groot om Kleins boek, geholpen door zijn vlotte stijl, snel uit te lezen. De inhoud indachtig zou ik zeggen: neem er de tijd voor.
—
Eerder verschenen in Intermediair
