"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Uitschot in uniform

Woensdag, 14 april, 2021

Geschreven door: Gertjan Broek
Artikel door: Evert van der Veen

Een ongeorganiseerd stelletje

[Recensie] De titel Uitschot in uniform is nogal stigmatiserend en daarom intrigeert hij. De ondertitel De WA 1932 – 1945 geeft aan waar het boek over gaat. Als lezer met een gemiddelde kennis van de Tweede Wereldoorlog had ik voor lezing van dit boek al geen hoge pet op van mensen die zich destijds bij de WA (Weerbaarheid Afdeling) van de NSB aansloten. De WA was een groep met een paramilitair karakter en trok veel mensen aan met een militaire achtergrond. Het doel was het beschermen van bijeenkomsten van de NSB en het handhaven van de openbare orde bij manifestaties maar ook het beheersen van “de straat” hoorde daarbij: “Volhardend, niets ontziend voorwaarts marcheeren is onze voorgeschreven plicht” (p. 28). Dit streven naar paramilitarisme is de hoofdindruk die de lezer aan dit boek overhoudt. Veelzeggend is de tekst van dit clublied:

“Wy WA, zyn kerels van de stalen vuist.
Wy zullen rammen met die harde knuist.
Wie ons belaagt, die waagt zyn kop. Wy praten niet! Wy slaan er op!”

Geen tekst waar mensen buiten de WA erg blij van worden en een treurige uiting van een ultrarechts idealisme. De overheid was terecht bezorgd over deze “particuliere machtsvorming” en streefde naar een wettelijk verbod dat er uiteindelijk ook kwam en tot een – achteraf tijdelijke – neergang van de WA leidde. Om dit verbod te omzeilen werden de afdelingen van de WA omgevormd tot wandelclubs. Evengoed waren er vele confrontaties met burgers die hier niets van moesten hebben. Ook de bezettende macht was niet gecharmeerd van de WA omdat deze groep voor maatschappelijke onrust zorgde. Later werd de WA omgevormd tot de Landwacht maar omdat het dezelfde mensen waren die deze overstap maakten, haalde die verandering weinig uit en bleef het ideologisch karakter hetzelfde.

Door heel het boek heen valt de spanning op die er rond de WA hangt. De lezer krijgt niet direct de indruk van ‘uitschot’ maar dit was wel de beleving destijds: “Terwijl de WA’ers in eigen ogen de ware verdedigers van de Nederlandse natie waren, zag een groeiend deel van hun landgenoten hen als uitschot” (p. 125).

Kookboeken Nieuws

Na Dolle Dinsdag begon de organisatie van de WA te ontbinden, hoewel de afdelingen nooit hadden uitgemunt in gehoorzaamheid aan de centrale leiding. Al met al houdt de lezer als nasmaak over dat de hele WA een tamelijk mislukt project is geweest dat helaas wel kwaad heeft berokkend in de periode dat men meewerkte aan razzia’s. In feite had de WA echter geen enkel draagvlak, niet bij de bevolking en niet bij de bezetter. Deze extremistische groep mensen wilde zich laten gelden maar deed dat vooral voor zichzelf.

Gertjan Broek is historicus en onderzoeker. Hij promoveerde in 2014 op het proefschrift Weerkorpsen. Extreemrechtse strijdgroepen in Amsterdam, 1923 – 1942.

Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles


Laat hier je reactie achter:

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Alleen inhoudelijke reacties die gaan over het besproken boek en/of de recensie worden geplaatst.