Geschiedenis van het Landgoed Bredius
[Recensie] Bij iedereen uit Woerden en omgeving is het Brediusbos bekend. Het is een geliefde plaats om te wandelen en te recreëren. Daarbij denk je niet vaak aan het ontstaan van zo’n gebied. Het is er en het lijkt er altijd geweest te zijn. Dat is natuurlijk niet zo. De Stichting Landgoed Bredius heeft het initiatief genomen een boek uit te geven over de geschiedenis van dit bijzondere stukje Woerden. Drie kenners van het landgoed en betrokkenen bij de stichting tekenden voor de inhoud; Ed van Keimpema, Anton Nuijten en Dammis van ’t Zelfde. Zo kom je er als lezer al snel achter dat de benaming van Brediusbos welisbaar gangbaar is, maar dat het gebied voor ingebruikname als park ooit een landgoed was; het Landgoed Bredius.
In het boek wordt de lezer in acht hoofdstukken meegenomen door de geschiedenis van het landgoed. Daarbij beginnen de auteurs met het ontstaan van het landschap. Dat is wel heel ver terug zou je denken voor een negentiende-eeuws landgoed, maar het is van wezenlijk belang om de bodemopbouw te begrijpen die van invloed is geweest op het latere grondgebruik van het landgoed. In achtereenvolgende hoofdstukken worden elementen van de geschiedenis van het landgoed besproken. Natuurlijk is daar de familie Bredius, die het landgoed bezat en beheerde. Ook worden de gebouwen op het landgoed zoals Villa Rijnoord en de hofstede Batestein, het dagelijks leven op het boerenbedrijf dat er een plaats had, en de recente transformatie van landgoed tot park behandeld.
Het landgoed was in de negentiende eeuw bijeengekocht door telgen van de familie Bredius. Deze gegoede familie behoorde tot de bovenlaag van de Woerdense bevolking. De geschiedenis van het landgoed begint met Cornelis Jan Bredius (1804-1873), wiens vader als notaris uit Maarssen naar Woerden kwam. Als notaris behoorde je destijds al tot de betere kringen, een sociale positie die de familie in de gehele negentiende eeuw wist vast te houden en uit te breiden. In Woerden en omgeving bekleedde de familie onder andere functies als notaris, burgemeester, dijkgraaf en statenlid. Tegen de tijd dat nazaat Cornelis Jan Arend Bredius (1863-1946) het landgoed erfde, was de familie dermate bemiddeld geraakt dat deze Bredius al rentenierend het landgoed beheerde. Dat was ook de situatie onder zijn zoon en laatste eigenaar van het landgoed, Arnoldus Anthonie Bredius (1903-1982). De auteurs zijn in hun onderzoek tot de conclusie gekomen dat het landgoed, hoewel er een boerenbedrijf op gevestigd was, niet zozeer als inkomstenbron werd gebruikt, maar meer als bezigheid voor de welgestelde eigenaren. Het land- en tuinbouwbedrijf op het landgoed lijkt namelijk niet rendabel te zijn geweest, blijkt uit aanwezig archiefmateriaal.
Arnoldus Anthonie raakte in een juridische strijd verwikkeld met de gemeente Woerden, die in de wederopbouwtijd een begerig oog had laten vallen op de groene idylle aan de stadsrand. Daar zouden een hoop woningen gebouwd kunnen worden. Uiteindelijk delft Bredius het onderspit en wordt het landgoed in delen verkocht. Dan treft de gemeente echter nieuwe tegenstanders op zijn pad; natuurliefhebbers die niet willen dat de ‘groene long’ aan de rand van de stad wordt volgebouwd. Een jarenlange strijd voor voortbestaan van het park volgt, die uiteindelijk resulteert in een beschermde status van het huidige park. De laatste jaren werden delen van het park heringericht en ook lijkt er eindelijk schot te zitten in de restauratie van de hofstede die in 2008 uitbrandde. De ontwikkeling van het Brediuspark is een mooi voorbeeld hoe een burgerinitiatief tot grote verbeteringen in een lokale gemeenschap kan leiden.
De auteurs zijn er met dit boek prachtig in geslaagd de geschiedenis van ontstaan, ontwikkeling en gebruik van het landgoed uiteen te zetten. De combinatie van bouwhistorie, genealogie en algemeen geschiedeniswerk vormt een mooie combinatie om zo het landgoed in samenhang te beschrijven. Het boek is uitgebreid geïllustreerd door middel van foto’s, prentbriefkaarten, kadastrale tekeningen en andere afbeeldingen, wat de uitstraling en het begrip ten goede komen. Het is daarmee een aanwinst voor de geschiedschrijving over Woerden.
—
Eerder verschenen op Hereditas Nexus
