Nuchter pleidooi voor een levendige democratische cultuur
Onze democratie wordt niet bedreigd door Vladimir Poetin of Xi Jinping, schrijft Ewoud Kieft in zijn nieuwe boek, maar wel door onze eigen politici die haar steeds meer uithollen.
[Recensie] Nadat Frankrijk en Nederland bij nationale referenda in 2005 de Europese Grondwet hadden afgewezen die de EU meer bevoegdheden wou geven ten koste van de nationale soevereiniteit van de lidstaten, greep Europa in. De zes nog op stapel staande referenda in Denemarken, Ierland, Polen, Portugal, Tsjechië en het Verenigd Koninkrijk werden afgevoerd en mits een aantal cosmetische ingrepen werd de Grondwet het Verdrag van Lissabon. “Uiteindelijk hebben we alles ongeveer kunnen recupereren met het Lissabon-verdrag,” merkte Guy Verhofstadt duidelijk in zijn nopjes op, “en gelukkig maar.”
De Nederlandse historicus en essayist Ewoud Kieft haalt deze liberale blijdschap aan in zijn nieuwste boek Vechten voor democratie, waarna hij er fijntjes aan toevoegt dat je met zulke democraten geen autocraten meer nodig hebt. Wat zouden wij onze democratie verdedigen tegen antidemocratische aanvallen van buitenaf, is zijn stelling, wanneer deze vooral door interne uitholling naar de haaien gaat, want dat is hoe Kieft het gefoefel van Verhofstadt en co definieert, als het stelselmatig negeren en ondergraven van de oppositiestem binnen het democratische politieke spel en het geforceerd opleggen van de eigen wil in de veronderstelling dat het grootste deel van de bevolking toch niet volgt wat er gebeurt.
Maar au fond was deze volksverlakkerij slechts het topje van de ijsberg, aldus Kieft, die eerder hoge ogen scoorde met Oorlogsenthousiasme en Het verboden boek, waarin hij het over de aantrekkingskracht van WO I en het nazisme had. Werkelijk van belang is hoe de democratie al decennialang van binnenuit opgevreten wordt, doordat overheden steeds meer diensten afstoten, het neoliberalisme omarmen als het meest efficiënte en objectief werkende systeem en zo goed als niets doen tegen de groeiende ongelijkheid. Uit schrik voor confrontatie verstoppen bewindslui zich achter het advies van experts en commissies en zien ze het geloof in de democratie steeds verder afkalven.
Kieft heeft het in zijn boek vooral over Nederlandse misstanden, zoals de toeslagenaffaire en Hugo de Jonge, minister van volksgezondheid tijdens de coronaperiode die nadat gebleken was dat hij voor 100 miljoen mondmaskers had gekocht bij een verdachte firma, in het parlement zei dat hij “niet betrokken was maar wel betrokkenheid had gehad”. Hij had het net zo goed een ‘materiële fout’ kunnen noemen, denk je dan. Wie decennialang deze praktijken ten top drijft, moet niet versteld staan dat er populisme opduikt, merkt Kieft in zijn bijzonder gevatte betoog op, het is zoals voor eigen doel een voorzet geven naar een tegenstander en daarna verontwaardigd zijn dat hij scoort.
—
Eerder verschenen op Knack
