Zo moeder, zo dochter?
[Recensie] Verbrande suiker, is de debuutroman van de Amerikaanse Avni Doshi. In 2020 ontving zij voor dit boek al een nominatie voor de Booker Prize, waar ze de shortlist haalde. Dit jaar staat ze op de longlist van de Women’s Pize for Fiction. De nominaties voor deze prestigieuze prijzen wekken hoge verwachtingen voor het boek. Kan Verbrande suiker deze verwachtingen waarmaken?
Het verhaal speelt zich af in de Indiase stad Poona. We volgen Antara, een volwassen vrouw die haar leven lang al een moeizame relatie met haar moeder Tara heeft. Als haar moeder gediagnosticeerd wordt met Alzheimer is het aan Antara om voor haar te zorgen. Dat brengt uiteraard veel complicaties met zich mee. Want hoewel er gaten in het geheugen van haar moeder ontstaan, weet ze nog precies hoe ze onder Antara’s huid kan kruipen.
De relatie tussen Tara en Antara is gevormd in Antara’s, niet altijd makkelijke, jeugd. Haar moeder bracht haar met zich mee toen ze zich bij een Ashram voegde. Toen ze uit de Ashram kwamen, belandden de twee op straat. Ze moesten bedelen om rond te komen. Familie redde hen van straat, en ze stuurden Tara naar een kostschool, waar ze veel moeite had om de lessen bij te benen. Deze traumatiserende ervaringen achtervolgen Antara tot in haar volwassen leven.
“Mijn moeder […] noemde mij Antara, intimiteit, niet omdat die naam haar bekoorde, maar omdat ze een hekel had aan zichzelf.”
Tara wenste voor Antara’s een leven wat radicaal anders zou zijn dan dat van haar. ‘Antara’, zou ‘on-Tara’ betekenen. Maar het blijkt dat moeder en dochter meer gemeen hebben dan Tara hoopte. In de loop van het boek voel je hoe niet alleen Tara, maar ook Antara haar grip op de realiteit verliest. Met haar dementerende moeder, en haar eigen, vage herinneringen uit haar jeugd is het lastig te beoordelen wat werkelijk gebeurt is, en wat vervormd is.
In het boek wisselen passages uit het verleden en het heden elkaar af. In de eerste helft van het boek leren we vooral de personages en de wereld kennen. Pas aan het einde komt het plot een beetje op gang. De lezer moet geduldig afwachten. Doshi schrijft op sobere wijze, zonder bloemrijk taalgebruik. Haar personages zijn realistisch en gelaagd, maar niet per se sympathiek. De ik-verteller Antara komt nors en cynisch over. Naarmate het boek vordert begin je als lezer meer voor haar te voelen, omdat je begrijpt waar haar houding vandaan komt. Toch zijn het gemengde gevoelens, want vanwege haar afstandelijkheid blijft het erg lastig om een band op te bouwen. Doshi is op haar sterkst wanneer ze omgevingen schetst. Haar bewoordingen zijn precies en doordacht, wat leidt tot vivide, realistische beelden van het benauwde, drukke Poona.
Ondanks de Booker nominatie, is de respons op Verbrande suiker wisselend. Het is zeker geen boek wat iedereen zal aanspreken. Met name vanwege de afstandelijkheid van de personages, maar ook vanwege de afwezigheid van een sterk plot. Toch weet Doshi de sfeer van Poona uitstekend te vangen. De tweede helft van het boek wat mij betreft ook een stuk beter dan de eerste helft, dus als je eenmaal begonnen bent is het de moeite waard de roman uit te lezen.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
