Verloren culturen op de kaart gezet
[Recensie] De Iceni, Sicelen, Bactriërs en Epiroten? De Hephthalieten, Garamanten, Alanen en Elamieten? De nevelen van de geschiedenis hebben deze en talloze andere volkeren genadeloos opgeslokt. Philip Matyszak, historicus aan de gerenommeerde universiteit van Cambridge, probeert de nevelen weg te blazen en veertig vergeten volkeren opnieuw tot leven te wekken.
“De wetmatigheid lijkt te zijn: hoe groter de afstand in ruimte en tijd tot de ander, hoe minder bewust we ons van hen zijn”, schrijft Matyszak in zijn inleiding. Notoire uitzonderingen als de Romeinen, oude Grieken en Egyptenaren niet te na gesproken, zijn talloze volkeren simpelweg vergeten. Matyszak probeert elk volk voor even opnieuw in de schijnwerpers te plaatsen – ze zijn misschien vergeten, maar vaak konden ze zich in hun tijd beroemen op een rijke cultuurschat. Sommige volkeren hebben tot de dag van vandaag sporen nagelaten, hoe klein die ook mogen zijn. De Daciërs (ca. 300 v.C. tot 275 n.C.) zijn bij historici vooral bekend voor hun aanwezigheid op de Zuil van Trajanus … en bij het brede publiek door het goedkope automerk Dacia. De ietwat onterechte reputatie als branieschoppers van de Vandalen leeft verder in ons begrip ‘vandaal’. En van de Epiroten kennen we enkel hun beroemde koning Pyrrhus en zijn pyrrusoverwinning nog.
Verdeeld over vier hoofdstukken krijgt elk volk een zestal bladzijden toebedeeld. Dat zorgt voor een grote overzichtelijkheid – ook de opbouw is steeds hetzelfde -, maar helaas ook voor een wat compacte, stroeve schrijfstijl. Enige voorkennis is zeker een meerwaarde. Van elk volk verneemt de lezer de oorsprong, de bloei en onherroepelijk de ondergang – want ja, elk volk kende zijn ondergang, hoe rijk en machtig het ook was. Dat geeft te denken over onze Westerse cultuur en beschaving: “Deze geschiedenis van uit het oog verloren en vergeten volkeren kan dus dienen als een geheugensteuntje dat onze tijd en cultuur geen al te lang leven beschoren zullen zijn. Zelfs als we niet zullen verdwijnen, dan nog zullen onze nazaten over een paar generaties op ons terugkijken als verre vreemdelingen.” Zijn ook wij gedoemd om tot de vergeten volkeren te gaan behoren?
Vergeten volkeren biedt een uiterst genuanceerde blik op die talrijke volkeren en culturen die van 2700 v.C. tot 550 n.C. Europa en het Midden-Oosten bewoonden. Velen kennen we enkel als slachtoffer van de Romeinse agressie, nu kijken we ook door hun ogen. Deze perspectiefverandering is dan ook niet anders dan verfrissend te noemen. Die rijke Romeinse en Griekse cultuur was sterk verweven met talloze andere volkeren. Of zoals de schrijver het zelf benoemt, beschaving is “een collectief project van de gehele mensheid”.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
