Persoonlijke gedachten in tijd van ziekte
[Recensie] “Ik ben een dankbaar mens,” schrijft Dirk de Wachter want hij is dankbaar voor alle persoonlijke ervaringen van troost en het liefdevolle medeleven van vele mensen die hij vaak niet eens persoonlijk kent. Na een zorgwekkende diagnose ervaart hij nu zelf de kwetsbaarheid van ons menselijk bestaan omdat hij ernstig ziek is. Nadat hij vele jaren anderen professioneel heeft bijgestaan in moeilijke fasen van hun leven mag hij nu zelf het geschenk van menselijke troost ervaren.
Dirk de Wachter ontdekt dat de kwetsbaarheid verbinding legt tussen mensen. Dat is ook mijn ervaring in tijden van afscheid. Mensen worden dan zachter en opener naar elkaar, laten het goede/beste van zichzelf zien. Verschillen worden betrekkelijker, er groeit in het verdriet een diepere harmonie tussen mensen. Verdriet brengt mensen vaak dichter tot elkaar.
Poetsvrouw
Vertroostingen is een persoonlijk verhaal, geschreven in korte, krachtige zinnen. Mooi is de ontmoeting met de ‘poetsvrouw’ in het ziekenhuis met wie een onverwachte ontmoeting ontstaat: ‘ik had gewoon iemand nodig’ is de terugblik van Dirk de Wachter. Hij is eerlijk over zijn persoonlijke ervaring van ziek zijn en ziet opnieuw de betekenis van de ander in wie ‘kleine goede vriendelijkheid’ naar voren komt. Dat is menselijke nabijheid in verhalen, ontmoeting en aanraking. Daarin mag een mens ervaren wat de Franse filosoof Levinas zegt: ‘wij bestaan enkel door de blik van de ander’.
Troost erkent dat wij niet alles weten en begrijpen. Juist die erkenning geeft ruimte en doet recht aan onze ervaring van de werkelijkheid van dat moment. Het getuigt van eerlijke wijsheid om onze menselijke grenzen te erkennen. Verder wijst Dirk de Wachter op de troost van kerkelijke rituelen, kunst, literatuur en muziek. Het goede, mooie, waardevolle, spirituele doet een mens in een bijzondere fase van z’n leven goed.
Pseudotroost
Er kan ook pseudotroost zijn, zegt Dirk de Wachter. Dan voelt een mens zich niet begrepen, mag het verdriet of mogen negatieve gevoelens er niet zijn. Ze worden door anderen dan gebagatelliseerd of te rationeel benaderd. Het zijn onhandige pogingen tot troost die iets zeggen over de houding van de ander maar ze scheppen afstand en maken de mens in kwestie slechts meer eenzaam.
”De troost is niet dat verdriet wegnemen, de troost is er een schoonheid aan te geven” (p. 109). Dat klinkt misschien soms iets te mooi maar de intentie is waar. Troost is geen dijk die het verdriet tegenhoudt maar een bedding waarlangs het verdriet kan stromen. Troost geeft ruimte aan onze ervaringen van het onvolkomen bestaan. Wanneer dat gebeurt, ontstaat er een diepere ontmoeting tussen mensen die samen hun machteloosheid delen en zich daarin verbonden voelen. Het leven in zijn moeilijke dimensies wordt dan recht gedaan, de sprakeloosheid mag er zijn.
Dit persoonlijk getinte boek is herkenbaar voor mensen in vergelijkbare situaties omdat het een wijze overweging is van menselijke ervaringen en troostrijke mensen en momenten.
Dirk de Wachter is een Vlaams psychiater-psychotherapeut. Zijn voorlaatste boek is De kunst van het ongelukkig zijn.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
