Belangrijke bijdrage aan de noodzakelijke verandering van de politieke praktijk
[Recensie] Soms lijkt het alsof diegenen die het luidruchtigst van zich laten horen het voor het zeggen hebben in de politiek. Of in elk geval de meeste invloed hebben en het meest voor elkaar krijgen. In dit essay, met de ondertitel Over politieke stiltes, onderzoekt schrijver en filosoof Eva Meijer op een heel toegankelijke manier of dat zo is en wat er zou moeten veranderen om iedereen een stem te geven.
Taal
Taal lijkt een noodzakelijk instrument in het publieke en politieke domein. Maar de manier waarop deze gebruikt wordt, kan ook een belemmering blijken te zijn voor een gelijkwaardige deelname aan onze democratie. Daarnaast is wie er kan meebeslissen over belangrijke zaken in de loop van de geschiedenis nogal eens veranderd. Veelal was dat het gevolg van machtsverhoudingen. Denk aan slaven, vrouwen en dieren waarover beslist wordt zonder hun inbreng. Maar naast onderdrukking kunnen politieke stiltes ook een vorm van verzet zijn, groepen die niet mee willen praten om zich te voegen naar een onrechtvaardig script.
Vier families van politieke stiltes
In vier hoofdstukken licht Eva Meijer toe welke politieke stiltes ze onderzocht en wat haar bevindingen zijn. Allereerst de negatieve: de uitsluiting waarmee hele groepen buitenspel gezet kunnen worden. Ten tweede de manier van spreken, het formele en instrumentele taalgebruik dat het onmogelijk maakt om bijvoorbeeld bepaalde perspectieven zichtbaar te maken. Dan is er de stilte als verzet, soms het enige wapen dat iemand heeft. Tenslotte stiltes die samenhangen met verandering: luisteren en zwijgen kan helpen om bestaande politieke praktijken en instituties te verbeteren.
Om te concluderen:
“Politiek gezien is het belangrijk dat we het meer over stilte hebben en verder onderzoeken hoe stiltes vastzitten aan de taal. Omdat de manier waarop politieke taal nu is afgebakend zo karig is, vanuit het oogpunt van rechtvaardigheid, en om te begrijpen wat politiek is en kan zijn. We moeten dus meer en beter stil zijn. Maar dat houdt ook in dat we ons meer moeten uitspreken. Over de stiltes die verdoezelen of geweld inhouden, over luisteren, over taal die zoveel meer kan zijn dan alleen een uitwisseling van boodschappen. Want beter met elkaar spreken kan alles veranderen.”
Een essay van een filosoof kan voor sommigen klinken als een ingewikkeld boekje. Maar Eva Meijer is een goede schrijver en dat laat ze in dit doordachte betoog ook zien. Het leest prettig, de voorbeelden slaan aan en voor wie nog meer of nadere duiding wil is er een uitgebreide Notenlijst. Dat er iets moet veranderen in de politieke praktijk wordt steeds duidelijker. Dit essay is een geslaagde poging daaraan iets bij te dragen.
—
Eerder gepubliceerd op Mijn Boekenkast
