Van een loodzware last bevrijd
[Recensie] Een nieuwe Rushdie! Een kreet die in vroegere en naamsbekendere tijden opwinding teweeg bracht. Er was reuring die nog lang bleef duren nadat de schrijver in 1989 een fatwa over zich afgeroepen kreeg voor zijn iets te specifieke ‘Duivelsverzen’. De Iraanse ayatollah Khomeini deed een oproep aan alle moslims ter wereld om de ‘belediging’ van de Profeet te wreken. Rushdie moest dood.
Zijn leven was daarna nooit meer hetzelfde. Hij moest onderduiken, kon niet langer op publieke bijeenkomsten aanwezig zijn, had bewakers om zich heen bij elke stap buiten zijn geheime schuiladres – zijn leven was een hel geworden.
De aanslag
In 2022 ging het dan toch eindelijk mis en werd Rushdie bij een optreden met een mes aangevallen. Dat overleefde hij gelukkig, maar als dit de reacties zijn op boeken die jij uitbrengt, kan ik me voorstellen dat je misschien gaat nadenken of je wel een volgende roman wilt schrijven. Die uitdaging is hij gelukkig aangegaan en hij heeft het er schitterend van afgebracht.
Victoriestad is een feestje. Zelden een hoofdpersoon gezien met zo’n welluidende naam als Pampa Kampana, het negenjarige meisje in Zuid-India dat medium is voor de godin die op haar beurt weer door de mond van het meisje gaat spreken. Ze weet het zelf nog niet, maar wordt grondlegger van Bisnaga (Victoriestad). De opkomst en ondergang van die stad is het weefsel van dit flamboyante verhaal dat met duidelijk veel plezier is geschreven.
“De kleine Bukka was verbaasd over haar spraakzaamheid. ‘Zo praat ze nooit,’ zei hij verbijsterd. ‘Toen ze jonger was, sprak ze negen jaar lang niet. Pampa Kampana, waarom praat je ineens zoveel?’
‘We hebben een gast,’ zei ze, in de groene ogen van Domingo Nunes starend, ‘en we moeten zorgen dat hij zich thuis voelt.’
Iedereen kwam uit een zaadje, vertelde ze hem. Mannen planten zaadjes in vrouwen enzovoort. Maar dit was anders. een hele stad, mensen, mensen van alle soorten en leeftijden die op dezelfde dag uit de aarde opbloeien, zulke bloemen hebben geen ziel, ze weten niet wie ze zijn, omdat ze, eerlijk gezegd, niets zijn. Maar dat soort waarheid is onaanvaardbaar. Het was noodzakelijk, zei ze, iets te doen om de menigte van haar onwerkelijkheid te genezen. Haar oplossing was fictie. Ze verzon hun leven, hun kaste, hun geloof, hoeveel broers en zussen ze hadden en wat voor kinderspelletjes ze hadden gespeeld en stuurde de verhalen fluisterend door de straten naar de oren die ze moesten horen, schreef het grote narratief van de stad, schiep de geschiedenis van de stad die ze had geschapen…”
Een vernuftig, rijk verhaal
Zoals u ziet ontrolt zich hier een artistiek, vernuftig, rijk verhaal, dat pleit voor de vreugde van het leven. Niet de wurgpaal van de dood, of een bekrompen visie vol angst voor hogere machten. Hier wordt liefde gepredikt, waar voor de lezer met volle teugen van te genieten is.
Het is niet moeilijk voor te stellen hoe de schrijver zich heeft uitgeleefd in een uit zuivere fantasie geboren verhaal. En hoe dat waarschijnlijk bevrijdend heeft gewerkt op zijn geestelijke toestand.
Pracht en praal en nietsontziende ideeënrijkdom dus, die ‘Victoriestad’ uitstraalt. Toch maakt het gek genoeg niet zo’n urgente indruk als de Duivelsverzen dat waren. Maar laten we de twee boeken niet botweg vergelijken. Ze hebben een hemelsbreed verschillende ontstaansgeschiedenis en het is in elk geval voor mij een vreugdevolle ervaring te lezen hoe Rushdie onbeperkt zijn talent laat stromen en daar zichtbaar lol aan beleeft. De man verdient het.
—
Voor het eerst verschenen op Bazarow. Ook verschenen op Nico’s recensies
