Het raakt je in je ziel en het bevat veel lagen
[Recensie] Jenny Tinghui Zhang is een Amerikaanse vrouw van Chinese afkomst. Vijf levens is haar eerste roman, doch heeft de auteur reeds verschillende publicaties in gerenommeerde Amerikaanse tijdschriften op haar naam staan. Als China liefhebber ben ik enorm benieuwd naar dit verhaal, er is namelijk nog niet zoveel verschenen over Chinese immigratie naar Amerika en de geschiedenis hierover in de Nederlandse taal.
China 1880. Daiyu groeit op in Zhifu, totdat haar ouders beslissen om te verhuizen naar een klein kustplaatsje. Op een dag verdwijnen zij en blijft Daiyu alleen achter met haar grootmoeder. Ze krijgen het moeilijk, haar grootmoeder kan haar moeilijk beschermen en heeft schrik dat ook zij zal verdwijnen. Ze beslist om Daiyu op haar eentje terug naar Zhifu terug te sturen. Het leven als meisje is er hard en de kleine Daiyu besluist om zich voor te doen als de weesjongen Feng. Ze wordt opgevangen door een bekende kalligrafieleraar, van wie zij ook les krijgt. Maar dan wordt ze ontvoerd en komt ze in het verre Amerika terecht. Hier wordt ze verplicht in de prostitutie te werken. Ze weet te ontsnappen door zich weer voor te doen als jongeman, genaamd Jacob. Ze probeert een nieuw leven op te bouwen in Idaho, wat haar goed lijkt te lukken. Wanneer ze denkt dat alles eindelijk rustig wordt krijgen Chinese immigranten in Amerika te maken met discriminatie en weet haar verleden zich in te halen.
Verschillende persoonlijkheden
Vijf levens is zo een boek waar bij iedere lezer iets anders van zal bijblijven. Het raakt je in je ziel en het bevat veel lagen. Wanneer je het uit hebt, laat je het verhaal best even tot je doordringen. Hoe langer je het laat bezinken, hoe meer elementen je eruit zult halen.
Allereerst is er het verhaal van Daiyu, een jonge vrouw die op zoek gaat naar zichzelf. Ze neemt noodgedwongen verschillende persoonlijkheden aan, soms ook mannelijke, hierdoor lijkt ze een beetje de weg kwijt te raken. Ze weet niet meer goed wie de echte Daiyu is en lijkt wel verloren. Om zichzelf te ontdekken gaat ze op zoek naar de waarheid over haar ouders. Wie waren zij, wat deden zij? Ze verdwenen toen ze een jong meisje was en Daiyu wil kost wat kost te weten komen wat er met hen gebeurde om zo over haar eigen afkomst te leren. Er is ook het verhaal van haar ontvoering en hoe jonge Chinese vrouwen op mensonwaardige manier overgebracht werden naar Amerika en zo in de prostitutie terecht kwamen.
Trump
De beschrijving van de gebeurtenissen rond de oprichting van de Chinese Exclusion Act maken diepe indruk. (De Chinese Exclusion Act was een Amerikaanse wet uit 1882 die de immigratie van Chinezen naar Amerika aan banden probeerde te leggen/red.) Dat zoiets überhaupt in het leven werd geroepen? Dat zoiets echt heeft bestaan? Ik kan er maar niet bij. De wet stond aan de basis voor discriminatie van Chinese immigranten in Amerika. In een nawoord van Vijf levens legt de auteur uit hoe deze discriminatie opnieuw aangewakkerd werd tijdens het Trump-tijdperk en in de beginmaanden van COVID-19, waarbij termen zoals ‘Kung-Flu’, en het ‘Chinese virus’ courant gebruikt werden in de Amerikaanse media.
Jenny Tinghui Zhang heeft een eenvoudige schrijfstijl, waardoor de personages te weinig diepgang krijgen maar dit is dan ook mijn enige puntje van kritiek. Ik miste emoties zowel bij de hoofd- als de nevenpersonages. Hoe voelden ze zich, waarom reageerden ze op deze specifieke manier, …? Anderzijds neemt de auteur wel de tijd andere onderwerpen grondig uit te diepen wat wijst op grondige research. Een iets beeldendere schrijfstijl was hier passender geweest.
Als kalligrafie student en liefhebber van deze kunstvorm was het voor mij een plezier om Vijf levens te lezen. Er wordt vaak uitgeweid over de verschillende Chinese karakters: wat betekenen ze, hoe is het karakter samengesteld, wat is de geschiedenis van het karakter? Tinghui Zhang heeft duidelijk een zeer grote liefde voor deze kunstvorm en heeft zich er ook in verdiept. In het verhaal staan “de vier schatten van de studeerkamer/kalligrafie” (inktsteen, penseel, kalligrafiepapier en de inktstaaf) centraal. De de originele titel Four treasures of the sky (Vier schatten van de hemel) had hierdoor beter bij het boek gepast. In de Chinese cultuur heeft kalligrafie bovendien een bijzondere betekenis en door de titel te veranderen in Vijf levens gaat er hier toch iets van verloren, zeker voor lezers die iets van deze cultuur kennen.
Vijf levens is enerzijds een mooie roman, maar anderzijds ook hard en daarom ook minder geschikt voor gevoelige lezers. Als je al enige kennis hebt van de Chinese geschiedenis en cultuur kun je zeker je hart ophalen. Bovendien bevat het boek achterin een uitgebreide bibliografie waarvan ik zelf al enkele boeken heb genoteerd en op mijn leeslijstje heb gezet. Anderen die nog niet zo bekend zijn met de Chinese cultuur en geschiedenis zullen sommige inhoudelijke accenten missen, omdat de auteur er niet verder op ingaat en ook geen extra uitleg bij geeft. Voorbeeld hiervan zijn de ouders van Dayiu, waarom verdwenen zij? Wat hebben ze misdaan? Als je iets weet van de Chinese geschiedenis heeft het geen verdere uitleg nodig, maar voor wie dit niet heeft, blijft het vaag. Wat een beetje zonde is en opgelost had kunnen worden met voetnoten of een nog uitgebreider nawoord. Toch alle lof voor dit mooie verhaal dat verteld moest worden opdat de geschiedenis zich niet opnieuw herhaalt.
—
Eerder verschenen bij Boeken-cast
