Een impliciet verhaal vol vaagheden
Solus Janssen, de hoofdpersoon van Pepijn Lievens’ romandebuut Vlucht van pluizen, leeft van verhalen. Als kind in het weeshuis vertelt hij de andere kinderen verzinsels, later schrijft en publiceert hij verhalen. Met schrijven is hij begonnen na een ongelukkig liefde met de prachtige Eva Maria. Lievens wisselt in het boek zijn geschiedenis af met die van haar en geeft zo mooi aan hoe hun levens verweven zijn. Maar verder blijft het boek hangen in vaagheden.
Beiden zijn buitenbeentjes. Solus (de naam duidt al op eenzaamheid) groeit op in een weeshuis. Daar vertelt hij als troost de kinderen geschiedenissen over zijn en hun denkbeeldige ouders. Eva Maria daarentegen wordt geboren als enige dochter van een keurig aangeharkt echtpaar. Ze is een dromerig kind en wil zich onttrekken aan de fatsoenlijke en beklemmende wereld van haar ouders.
Hun liefde ontstaat nadat Solus in dienst komt bij het verzekeringskantoor van de vader van Eva Maria. Al snel echter verbreekt Solus de verloving. Vanaf dat moment nemen hun levens een tegengestelde wending, zijn wereld krimpt, haar wereld groeit. Solus trekt zich terug in een armetierig huisje in de haven van Antwerpen, eet bijna niet meer en schrijft de hele dag verhalen. Eva Maria begint een zwerftocht om ‘alle wegen van de wereld te bewandelen’ en eet zich onderweg kogelrond.
Pepijn Lievens (1972), die zich eerder als acteur en toneelschrijver manifesteerde, en het autobiografische verslavingsboek Relaas van een stofzuiger schreef, hanteert een beeldende stijl. In twee of drie korte zinnen weet hij de sfeer te schetsen. Over het kluizenaarschap van Solus lezen we:
‘Ik verstopte me voor haar. Ik verborg me omdat het moest. Niet veel mensen wisten dat ik bestond. Ik was haast onzichtbaar, als de ademhaling van een amfibie.’
Solus schrijft om ‘haar proberen te vatten, wie ze was, wat ze deed, wat ze met mij deed’. In afzondering gaat hij helemaal op in gedachten aan Eva Maria. Langzaam lopen werkelijkheid en fantasie in elkaar over. Het zou daarom ook heel goed kunnen dat Eva Maria slechts bestaat in het hoofd van Solus en dat haar geschiedenis een van de verhalen is die hij verzint. Lievens laat dat in het midden en dat raadsel is niet het enige dat in dit boek voorkomt.
Een roman bestaat bij de gratie van betekenissen. De gebeurtenissen in het verhaal ontlenen hun betekenis aan de impact die ze hebben op de hoofdpersoon. Doordat de hij nadenkt over wat hem overkomt en daar zijn verdere handelingen door laat leiden, kan de lezer meeleven. Die reflecties geven het verhaal emotionele diepte. Op dat punt is het in dit boek misgegaan.
Solus wordt omringd door ongelukken. Zijn moeder overlijdt bij zijn geboorte, direct daarna raakt de vroedvrouw betrokken bij enkele ongelukken en wordt onterecht gevangen gezet, als hij en Eva Maria in een park zitten verplettert een boom twee honden, op de kermis waar ze zijn gebeurt een dodelijk ongeluk en ten slotte vinden ze samen een lijk. Waarschijnlijk is dat de reden van de breuk met Eva Maria, als ongeluksmagneet wil hij haar niet in het verderf storten. Maar of dat ook zo is…Lievens laat de lezer hier in de steek.
Daardoor creëert Lievens een grote afstand tot de personages, en daarbij komt dat hij scènes vaak amper uitwerkt. Hoewel hij de sfeer goed neerzet, komt hij niet verder dan schetsjes. Niet alleen krijgt de cruciale wending van het verbreken van de verloving te weinig aandacht, ook in algemene zin is niet duidelijk wat Solus en Eva Maria drijft. Het ontbreekt daardoor in het boek aan diepte in de personages: Lievens scheert over het oppervlak van hun karakters en raakt nergens een diepere betekenis.
Het blijft allemaal zo impliciet. Je moet gissen en redeneren om je weg te vinden in dit boek. De verhalenverteller is niet meer dan zijn verhalen, zijn meisje blijft een droom, en geen van beide spreekt je aan.
