Augustus 1939. De zomer voor de oorlog begon
[Recensie] Je weet waar het op uitloopt en toch is het boek vol spanning die steeds meer naar een climax gaat. De Tweede Wereldoorlog is in onnoemelijk veel boeken beschreven maar de aanloop erheen veel minder. Vonkenregen, geschreven door de Duitse journalist en historicus Hauke Friederichs (1980), belicht die laatste maanden waarin de vrede steeds fragieler werd vanwege de oorlogszucht van Duitsland, althans van enkele machthebbers in dat land al zijn daar ook mensen die er anders over denken. Zij zijn echter politiek kansloos want Hitler en Goering zijn uit op oorlog. Het is nog even zoeken naar een zogenaamde aanleiding, die in scène wordt gezet. Hitler heeft zijn zinnen op Danzig gezet en is van mening dat dit aan Duitsland toebehoort. Met deze inzet raakt de verhouding tot Polen steeds meer gespannen ondanks het intensieve diplomatieke overleg om de oorlogsdreiging te keren.
Het is buitengewoon boeiend om via allerlei mensen de gebeurtenissen in augustus van dag tot dag te volgen. Zo lezen we over Ernst von Weizsäcker die in het geheim de groeiende macht van Hitler probeert te keren en over Churchill die de gevaren van de annexatie van Danzig onder ogen ziet. Hitler zei in 1938 tijdens een manifestatie: “Het Duitse Rijk heeft lang gesluimerd. Het Duitse volk is nu wakker geworden en heeft zichzelf de duizendjarige kroon opgezet”, pagina 48. Ook de schrijver Thomas Mann, die zijn toevlucht in Nederland heeft gezocht, speelt een rol.
De Britse ambassadeur Henderson, die een belangrijke rol speelt in de contacten met Hitler, signaleert de dreigende oorlog: “reservedivisies worden opgesteld, particuliere voertuigen worden in beslag genomen door het leger, de verkoop van benzine wordt beperkt, brandstof wordt gerantsoeneerd en officieren van het opperbevel van de Wehrmacht worden ingeënt tegen tyfus en cholera”, pagina 111. Er is sprake van een toenemende Duitse militaire activiteit in Danzig. Ribbentrop, Duits minister voor Buitenlandse Zaken zegt onomwonden tegen zijn Italiaanse collega Ciano: “Wij willen oorlog”, pagina 148. Zo groeit de dreiging en voelt de lezer het onvermijdelijke onheil dichterbij komen. Er wordt veel heen en weer gevlogen tussen Londen en Berlijn, er is veel diplomatiek en politiek overleg maar het mag allemaal niet baten.
Het niet-aanvalsverdrag tussen Duitsland en Rusland, “geleid door de wens om de vrede tussen Duitsland en de USSR te bestendigen”, zorgt voor grote consternatie en overrompelt iedereen. Ondertussen loopt de spanning rond Polen op. Iedereen staat op scherp en voelt dat elke dag de oorlog kan uitbreken. Het is dan 25 augustus 1939. Dahlerus, een Zweedse diplomaat, is verbijsterd door de agressie van Hitler maar staat machteloos.
Dit boek heeft Vonkenregen en dat is ook de titel van de proloog. Het één na laatste hoofdstuk heet Wereldbrand: met de aanval op Polen is de Tweede Wereldoorlog een feit geworden al heeft de wereld dan nog geen besef van wat haar de komende jaren staat te wachten. De laatste hoofdstukken zijn adembenemend! Een aantal zwart-wit foto’s besluit dit waardevolle boek.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
