De kerken en de oorlog in Indonesië, 1945-1950
[Signalering] Deze bundel komt voort uit een symposium dat in 2016 aan de VU werd georganiseerd door het Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme. Ze is een toevoeging aan de groeiende literatuur over de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog en bevraagt de rol van de kerken tijdens die oorlog, vanuit wisselende perspectieven. De hoofdstukken gaan over legerpredikanten en over politici, zowel protestant als katholiek, in Indonesië en in Nederland.
In het openingsbetoog stelt Gert Oostindie dat we wellicht zouden verwachten dat er in de kerken zou worden gereflecteerd op het geweld en het (on-)nut van de oorlog, maar dat blijkt tegen te vallen. De kerk steunde uiteindelijk de oorlog en bekommerde zich vooral om het zielenheil van de militairen. Het onderzoek in de bundel biedt per geval een inkijkje in de manier waarop individuen en groepen binnen verschillende kerkelijke stromingen omgingen met de oorlog, van de gereformeerd vrijgemaakten tot de doopsgezinden en van de Jezuïeten tot de protestantse flank van de PvdA. Zo blijkt de druk van de oorlog op sommige Nederlandse militairen gezorgd te hebben voor een oecumenische geloofsbeleving, maar bij anderen juist niet.
Bijzonder was de positie van Joodse beroepsmilitairen en dienstplichtigen, die soms rechtstreeks uit de onderduik een nieuwe oorlog in moesten. Het gebrek aan empathie en begrip voor hen bij bestuurders en legerleiding tekent de tijd.
Hoewel het boek niet naar een conclusie toewerkt, nodigt het wel uit tot verder nadenken over de relatie tussen geloof, kolonialisme en geweld. Een opvallend onontgonnen terrein.
—
Eerder verschenen in Geschiedenis Magazine
