Op pad door het vlakke en veelzijdige Groningse land
Lopend door de Groningse dorpjes en akkers zie je niet alleen sporen van de strijd tegen het water en bijzondere vogels, maar ook hightech landbouw. Dat laten de auteurs van het nieuwe boek Voorland Groningen zien.
[Recensie] Af en toe staat er een boom en een boerderij, maar verder is er vooral vlak land zover het oog reikt. Dit is het noorden van Groningen, het zogeheten Hoogeland, vlakbij de Waddenzee. Hier vliegen buizerds, grauwe gorzen en kiekendiefjes. Als je door dit natuurschoon loopt, zou je niet denken dat boeren hier met de nieuwste technologische snufjes in de weer zijn.
Maar dat is wel zo. Hier werkt precisie-landbouwer Frederik Schulte Ostermann, net even buiten het dorpje Usquert. Hij heeft een satellietgestuurde maaidorser, huurt drones in om zijn akkers in kaart te brengen en gaat zo na waar extra bemesting nodig is.
Hightech landbouw
Schulte Ostermann is een van de Groningers die voorbij komt in Voorland Groningen. Het is een opmerkelijk boek, dat nogal veel tegelijkertijd wil zijn. Niet alleen landbouwers komen aan bod, maar ook biologen en antropologen. Verder bevat het nog wandeltips en is er zelfs een app met wandelroutes verbonden aan dit boek. Op de ene bladzijde schrijven de auteurs over hightech landbouw, op de andere pagina gaat het over bierbrouwers. De schrijvers vermengen kennis over wetenschap en technologie op die manier met vermaak. Ze hebben ook verschillende achtergronden. Dirk-Jan Visser is fotograaf, Marten Minkema journalist en Christian Ernsten historicus.
De auteurs willen met dit boek laten zien hoe de mens vorm geeft aan de omgeving in het zogeheten antropoceen, een naam voor het huidige tijdperk waarin de mens de aarde naar zijn hand zet. Het noorden van Groningen is daar een goede plek voor, zo zeggen ze, omdat het land daar voor een groot deel werd gewonnen door de afsluiting van de Lauwerszee. Bovendien vind je hier de aanleg van het grote industriegebied Eemshaven en is er natuurlijk de gaswinning. Hierdoor is dit gebied een ‘voorland waar je kunt zien hoe we tegen de grenzen van ons ecosysteem oplopen’.
Er zit wel iets onheilspellends in. Vroeger had het noorden van Groningen een groot kwelderlandschap, waarbij zout water flink binnendrong in het land. Door inpoldering en drooglegging begon zoet water aan een grote opmars. Tegelijkertijd vond schaalvergroting plaats. Hierdoor verloor het landschap aan diversiteit en nam ook het aantal dieren fors af. Tel daar de dreigende gevolgen van de klimaatverandering en de gaswinning bij op en je krijgt het beeld van de mens die zoveel mogelijk uit het land wil halen en daarbij weinig rekening houdt met de natuur.
Op expeditie
De auteurs laten zien dat dit beeld niet helemaal klopt. Zo komt er steeds meer ruimte voor dieren, ook op landerijen van boeren. Bijvoorbeeld plekken waar vogels kunnen broeden. Of neem de al genoemde boer Schulte Ostermann. Hij wil met technologie landbouw bedrijven die minder schadelijk is voor het milieu.
Voorland Groningen gaat ook over het landschap waar ik opgroeide. Ik bracht mijn jeugd door op het Hoogeland, woonde jaren in het kleine plaatsje Usquert, dat veelvuldig in het boek voorkomt. Voorland Groningen is daardoor voor mij een feest der herkenning: de landschappen en het natuurschoon zie ik meteen voor me. Maar er staan ook veel nieuwe dingen in, zoals de visie van landschapsarchitect Maike van Stiphout. Zij wil dat mensen en natuur meer gaan samenwerken. Ze wil schaalvergroting inruilen voor kleinschaligheid. Dan leg je de nadruk op een houtwal, sloot of een ruigte – de leefomgeving van kleine dieren, zoals insecten, egels en vogels. Zij krijgen meer plekken om te leven. Deze beestjes leggen geen grote afstanden af en door je op het kleine in plaats van het grote te richten, creëer je een goede omgeving voor ze en een diverse natuur.
Dit boek beoogt veel: aandacht geven aan wetenschap, technologie, landschapsarchitectuur en biologie. En dan ook nog eens een soort expeditie zijn met vier wandelingen rond Hornhuizen, Loppersum, Usquert en de Eemshaven. Dat is veel tegelijkertijd, maar toch werkt het. Dat komt omdat je door de ogen van de verschillende experts op steeds weer een andere manier naar hetzelfde landschap kijkt. Precies daarin schuilt de kracht van dit boek.
—
Eerder verschenen op Kennislink
