Rommelig, plotloos, (quasi)diepzinnig
[Recensie] Manuel Vilas is voor mij een grote onbekende. Dat is anders in zijn geboorteland Spanje. Daar wordt deze dichter en schrijver gerekend tot een van de belangrijkste van zijn generatie. Ordesa betekende zijn internationale doorbraak, het onlangs verschenen Vreugde is min of meer het vervolg daarop.
Melancholie
Vreugde is een boek zonder plot. Het bestaat uit 107, veelal korte, hoofdstukken waarin de auteur terugblikt op zijn leven dat hem ondanks zijn succes niet veel vreugde heeft kunnen brengen. In dit fragmentarische boek gaat het over verschillende facetten van het leven: tijd, liefde, rouw, genot, verlies, tegenslag en voorspoed.
De grondtoon van Vreugde is melancholisch, bepaald niet opbeurend. Mocht je dat niet vanaf het begin zijn opgevallen dan maakt hij dat na zo’n vijftig pagina’s wel duidelijk. Enkele citaten die dat illustreren:
“Het leven berooft je stukje bij beetje van je ziel, tot het je ziel helemaal afpakt en je in ruil, als troost of betaling, een lichaam geeft.”
“Vrede is een utopie. Iemand die heeft geleefd en nog in leven is kent geen vrede. Er is alleen een vorm van cohabiteren met het kwaad, maar geen vrede.”
Ook daarna wordt het er niet vrolijker op. Hij mijmert over het minimale contact met zijn kinderen, het verlies van vrienden, eenzaamheid, het zit hem allemaal niet mee. Hij heeft wel een nieuwe liefde gevonden, Mo. Zij houdt hem op gang, in die zin dat zij hem vooral op sleeptouw neemt. Als zij iets belangrijks doet in het buitenland gaat hij mee, maar de passieve hoofdpersoon is dan maandenlang grotendeels op zichzelf aangewezen.
Open deuren
Het resultaat van die poëtische overpeinzingen, die vaak een filosofisch tintje hebben is niet altijd sterk. Wat je ook van de eerdere citaten vindt, er kan een kern van waarheid in zitten. Het gevaar van dergelijke uitspraken is, is dat het al gauw een aura van diepzinnigheid krijgt. Mocht je daartoe neigen, dan maakt hij dat zelf ongedaan door open deuren in te trappen. Wat te denken van:
“We bekeken de kaart, want we wilden dineren. Het leven bestaat uit keuzes maken, dacht ik.”
“Oudejaarsavonden zijn van weemoed vervuld.”
Soms redeneert hij toe naar een conclusie die je evengoed kunt bestempelen als nonsens:
“Onze volwassen jaren zijn de jaren van dankbaarheid.”
In Vreugde heeft hij iedereen van bijnamen voorzien, meestal zijn dat componisten van klassieke muziek en acteurs. Het maakt het niet altijd gemakkelijk om hem te volgen in zijn overpeinzingen. Zou het nog goed komen en weet hij hetgeen te vinden waarnaar hij op zoek is? Aan het eind lijkt het erop dat hij de moed nog niet heeft opgegeven. Dat zou je hoopgevend kunnen noemen.
—
Eerder verschenen op jkleest
