Wandelen en filosofie samen
[Recensie] Reizen en filosoferen horen bij elkaar. Een wandelende Aristoteles onderwees zo Atheense jongelui, zodat zelfs toekomstig proto-keizer Alexander de Grote zijn sandalen had moeten onderbinden om van de grote filosoof te leren. Kants regelmatige wandeling door Koningsberg was bijna betrouwbaarder dan de kerkloktijd, terwijl Nietzsches alpine wandeltochten behalve ijle inspiratie vaak ook puur overleven waren.
Traditie
Amerika kent haar eigen traditie van bespiegelende roadstories zoals Kerouacs On the road en Pirsigs Zen and the Art of Motorcylce Maintenance. Sebastian Junger, New York Times-bestsellerauteur (o.a. van The Perfect Storm) lijkt zich ook in deze traditie te plaatsen met zijn Vrijheid. In drie delen met titels Hardlopen, Vechten en Denken neemt hij ons mee op een wandeltocht met twee Afghanistanveteranen en een natuurfotograaf over het spoorwegnetwerk langs de Amerikaanse oostkust. Intussen verkent Junger de interactie tussen vrijheid en gemeenschapszin o.a. via de geschiedenis van de inheemse volkeren en de Europese kolonisten (woudlopers, settlers) die de gebieden ooit bevolkten waar de reis doorheen gaat. Je zou denken dat spannende interactie tussen denk- en fysieke reis kan ontstaan, maar deze komt niet overal even sterk uit de verf (misschien komt dat doordat de reis een optelsom van echte, losse trips eigenlijk is, die voor de literaire vorm als één roadstory worden gepresenteerd). Maar meestal genereren de fysieke scenes goede filosofische mijmeringen die tot interessante bespiegelingen leiden. Verhaal en betoog meanderen door inhoud en wervende schrijfstijl zo dat je als lezer bij de kladden wordt gepakt en meegesleurd langs sporen van vrijheid: “De tocht was een vlucht, een tijdelijke maatregel tegen wat er komen ging. Maar een paar keer in je leven kom je op een plek waar je toekomst altijd op je heeft gewacht, en voor mij was Connellsville die plek.”
Onderzoek
Het onderzoek naar het spanningsveld van vrijheidsdrang, meestal gepaard met harde jagers-moraal, én veiligheidsverlangen van gemeenschappen landbouwers en stedelingen, waarvoor vrijheid voor een deel moet worden ingeruild, werkt sterk. Een voorbeeld: “Het wezenlijke probleem van menselijke vrijheid is dat groepen die goed genoeg georganiseerd zijn om zich tegen anderen te verdedigen ook goed genoeg georganiseerd zijn om de eigen groep te onderdrukken.”
Organisch
Goed en prettig gedocumenteerd (via verantwoording achteraf) komen organisch onderwerpen langs, zoals emancipatie, de rol van vrouwen bij protestbewegingen (o.a. in de Ierse opstand), geschiedenis van werkstakingen, spanningsveld tussen individueel landbezit en de groei van een natie en de kunst van het hardlopen als onderdeel van vrijheid. Nog een citaat:
“Als het op democratische wijze delen van de macht een krachtige vorm van vrijheid is, is het aanvaarden van een verkiezingsnederlaag misschien wel de ultieme manifestatie van de mate waarin je vrijheid wenst.”
Ergens verwacht je dat het betoog net zo naar een conclusie toewerkt als de fysieke reis dit (literair) pakkend doet. Heeft Sebastian Junger nog een roadtrip op de planning staan waarin hij de draad verder oppakt? Bijvoorbeeld over hoe wij ook in de uitdijende virtuele wereld voor onze gemeenschappelijke vrijheid kunnen gaan zorgen. Mijn mentale wandelschoenen zet ik er maar alvast voor klaar.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
