De onthulling van een familiegeschiedenis
[Recensie] Het navertellen van dit verhaal begint aan de buitenkant. Een familiegeschiedenis. Ik weet dat ze bestaan, de Oedipussen, de Hamlets, de Kennedy’s, maar voor mij suggereert de term een braaf verhaal van liefde, ziekte, dood, ups & downs. Niet minder, maar zeker niet meer. Als het dan ook nog op de werkelijkheid gebaseerd is, dan geloof ik het helemaal wel: laat maar liefdevol getrouwd, nooit ernstig ziek geweest maar wel ernstig zieken verpleegd en als een van de laatsten van haar generatie na een rijk leven gestorven. Is dat nu een boek waard?
Annetje Beets, de vrouw uit de titel van Dorinde van Oorts tweede roman Vrouw in de schaduw, stierf als bijna honderdjarige. Op haar begrafenis gaven leden van vier families acte de présence: haar eigen, die van wijlen haar echtgenoot, die van diens vorige echtgenote en die van de man die zij twintig jaar lang als ‘huishoudster’ verzorgde. Dat was bijzonder, maar zijzelf leek geen aanleiding te geven tot een groots verhaal: ooit verpleegster en free-lance kraamverzorgster, toen huishoudster van een vooraanstaand man, en daarna echtgenoot van een bekend zanger. Steeds bleef ze in de schaduw.
Dat is het punt waarop Van Oort ons het verhaal intrekt. Als de achternicht van Annetje wat brieven en wat foto’s vindt begint ze aan een geschiedschrijving van Annetje. Eigenaardige bekentenissen voor ingewijden en een geboortebewijs van en kind dat niemand ooit gezien heeft, leiden haar tot dieper onderzoeken. En tot aannames: Annetje hield het in het geheim met de notabele H.C. Oud, al jaren voor haar huishoudsterschap; het kind van het geboortebewijs was hun vroeggestorven liefdesbaby. Maar dan duikt onze vertelster in Ouds leven.
‘Ik bladerde de biografie door van die oudste zoon [Piet, vaders lieveling]. En stuitte op een fotokatern. Daar stond Piet Oud in uniform, Als jong sergeant gemobiliseerd in Amsterdam, 1915. Een knappe jongeman, brede kaak, ogen in schaduw, regelmatige trekken. Mijn blik bleef aan dat gezicht geplakt. Hij leek op de oude H.C. – en toch weer niet.
Ik had het vage gevoel dat ik dat gezicht eerder had gezien. Opeens wist ik het. Ik legde het fotootje van de jongeman uit oma Annetjes paspoort ernaast.’
Het is niet de belegger en financieel adviseur H.C. Oud die bij Annetje een kind verwekte, maar zijn zoon, de ambitieuze politicus die later burgemeester van Rotterdam zou worden en geen geruchten over verhoudingen kon gebruiken.
Zo’n moment maakt dit boek zo sterk. Steeds betrekt Van Oort ons in het onderzoek, met alle onzekerheden van dien, en als er dan een rigoureus ander beeld ontstaat bij haar, ontdekken wij dat mét haar. Dit is niet de eerste ontdekking en het zal niet de laatste zijn, en met steeds zulke wisselingen van verwachting ontstaat een warm en scherp beeld van een vrouw die in die schaduw zich het recht op een biografie verwerft. Door een eigen bestaan op te eisen, door niet braaf te zijn, door grenzen te overschrijden.
Dit boek boeit. Is het door de fascinatie die mensen overal tot oude fotoboeken en genealogisch onderzoek drijft? Door de aantrekkelijke stijl en toegankelijke structuur van het boek? Ja. Maar Annetjes leven is zelf ook boeiend, en doet af en toe niet onder voor dat van een Oedipous of Hamlet.
