Vintage protestantisme
Recensie van Sjaak van ’t Kruis e.a. (red.): Waar een Woord is… het protestantisme doordacht.
De auteurs
Een keur aan Nederlandse protestantse denkers werkte mee aan dit boek. Verder bevat het een groot aantal interviews met allerhande prominente leden van de Protestantse Kerk, van de hand van Nederland Dagblad journalist Dick Schinkelshoek.
Thematiek
In de eerste plaats is dit boek een markering van het afscheid van Arjan Plaisier als scriba van de Protestantse Kerk. Het is een ‘vriendenbundel’ met artikelen en interviews. In de tweede plaats is dit niet alleen een boek voor Arjan Plaisier, maar vooral een boek voor de Protestantse Kerk zelf. Het laat zich goed lezen als een soort verdiepingsbundel met analyses en vragen bij de recente rapporten en gesprekken over ‘Kerk op weg naar 2025’. De artikelen bieden diepgravende analyses van het verschijnsel ‘protestantisme’ en geven rekenschap van haar blijvende waarde en haar beperkingen. De interviews geven persoonlijke kleur en diversiteit aan het geheel.
Rode draad
De redactie is zo wijs geweest aan het eind een apart artikel te wijden aan het ontwaren van een rode draad in het geheel van de interviews (ik besefte overigens pas laat dat het in dit stuk alleen maar om de interviews ging). Geen overbodige luxe na een lappendeken van zoveel verschillende stemmen. Het is immers altijd mooi, diversiteit, maar is er ook nog iets dat al die stemmen verbindt?
Niet geheel verrassend blijkt dat de gerichtheid op de bijbel als Woord Gods te zijn: “Geen woord waar de kerk over beschikt, maar dat God spreekt door zijn Geest”. Dus de kerk komt niet zozeer samen rond ‘een boek’, maar verzamelt zich in de hoop om Gods stem te verstaan.
Op deze manier verwoordt dit boek op allerlei manieren een soort vintage protestantisme: klassiek protestantisme dat door de golven van kritische theologie is heengegaan en nu weer probeert onbevangen over God te spreken. En laat dat nu juist een speerpunt van scriba Arjan Plaisier te zijn geweest.
Spannende passage
“Wat is de theologische betekenis van het protestantisme? Is het een specifieke vorm van christendom met een duidelijk eigen theologisch profiel of is het veeleer een beweging die tot in haar naam eraan herinnert dat we te maken hebben met de gevolgen van een breuk in de kerk van het Westen in de zestiende eeuw? Anders gezegd: is het protestantisme meer dan een noodmaatregel om de kerk terug te brengen naar haar kern en zo ja, wat is dan dat ‘meer’ of eigene? Als het in oorsprong een historische noodmaatregel was, moeten we ons afvragen of deze na vijf eeuwen nog gehandhaafd moet worden.” Kees van de Kooi doet vervolgens wel een poging om dat ‘meer’ tot uitdrukking te brengen, maar heeft de vraag toch maar mooi even op tafel gelegd.
Reden om dit boek niet te lezen
Zoveel mensen, zoveel meningen. De achilleshiel van het protestantisme blijkt ook in dit boek verdeeldheid en chaos te zijn: de tol van de nadruk op het individu – een echt protestants dingetje. Aan het eind van dit boek heb je een hoop geleerd, je hebt weer een hoop verhalen en visies beluisterd, maar je bent intussen in totale verwarring over het protestantisme zelf. Wat was nu nog maar de toekomst voor het protestantisme? Ja, het was iets met Woord en gemeenschap en ‘kerk van onderop’ geloof ik. En je mocht niet meer zeggen dat de kerk geen toekomst had. Intussen heeft iedere lezer in dit boek weer beluisterd wat hij of zij graag wilde horen en kan je het weer tevreden wegleggen.
Reden om dit boek wel te lezen
Een afscheidsbundel met vriendschappelijke artikelen: ik hou altijd m’n hart vast voor wat me dan te wachten staat. In dit geval zeg ik: het valt reuze mee. Er staan werkelijk zeer sprankelende, intelligente artikelen in. Soms gaan die gepaard met een hoop kerkelijk jargon, maar zelfs dat deert niet altijd. Regelmatig werd ik echt van m’n sokken geblazen door zoveel eruditie. Een vorm van eruditie die je niet neerbuigt, maar meeneemt naar grotere hoogten. Er staan geweldige analyses in van de protestantse ‘ziel’ door met name historicus George Harinck, theologen Bram van de Beek en Kees van der Kooi en filosoof Govert Buijs. Voor een protestantse ziel op de sofa zijn zij de ideale psychoanalytici.
—
Eerder verschenen in Trouw
