“Je taak als lesgever ter harte nemen”
[Recensie] Nu een terminale kanker de toekomst bruusk heeft afgesneden, kijkt hoogleraar Jan Blommaert terug op zijn leven in academia. In het boekje Wat was er echt belangrijk in mijn academisch leven? pleit Blommaert voor een genereuze wetenschap die studenten vormt en inspireert en ook haar democratische opdracht aan de maatschappij ter harte neemt.
De afgelopen decennia verwierf Jan Blommaert naam en faam in universiteiten in binnen- en buitenland. Als gezaghebbend sociolinguïst werd hij een ‘academische rockster’, van het soort dat hij zelf verfoeit. In het essay Wat was er echt belangrijk in mijn academisch leven? blikt Blommaert terug op zijn loopbaan.
De academische industriële cultuur die hij sinds de jaren tachtig zag uitdijen kan bij hem op weinig begrip rekenen. “Publiceren is een vorm van terreur geworden”, stelt hij vast. Of, nog erger: “De academie is een zeer onaantrekkelijke omgeving geworden voor menselijke creativiteit.” Blommaert is niet de eerste die de vinger legt op de neoliberale cultuur die de academische wereld in haar greep heeft, maar zijn relaas is boeiend door de persoonlijke invalshoek en -vooral- omdat hij aangeeft wat het alternatief is voor deze volgens hem kwalijke ontwikkeling. Blommaert vat zijn antigif samen als: geven, vormen, inspireren en democratisch zijn.
Je taak als lesgever ter harte nemen is de eerste levensles die Blommaert meegeeft. Al te vaak worden studenten onderschat en betutteld. Blommaerts stelregel “mik steeds een centimeter boven hun hoofd” is erop gericht om studenten steeds uit te dagen. Eerstejaars Foucault laten lezen? Blommaerts collega’s schudden meewarig het hoofd. Wanneer hij tijdens colleges onderzoeksresultaten analyseert gunt Blommaert de studenten zelfs een blik in zijn onderzoekskeuken. Dat is het punt waarop ‘lesgeven’ in zijn optiek verandert in ‘vormen’.
Veel van Blommaerts onderzoek werd als ‘controversieel’ en ‘provocerend’ bestempeld, labels die hij zelf als geuzennamen omarmt omdat ze aangeven dat zijn werk vaak innovatief was. Blommaert breekt een lans voor inspiratie, te begrijpen als de kracht die het denken op gang brengt en uitmondt in ideeën. “Wetenschap zonder ideeën is geen wetenschap, maar een spel met regels waarin ‘succes’ wordt bepaald door de mate van niet-creativiteit die men in zijn werk van vertonen”, stelt hij vast.
De laatste rode draad doorheen Blommaerts academisch leven is wat hij ‘democratisch zijn’ noemt. Zelf het product van de democratisering van het hoger onderwijs stoort hij zich mateloos aan de commodificatie van de ‘academische industrie’. Blommaert koos ervoor om zoveel mogelijk open access te publiceren: niet in de peperdure tijdschriften van academische uitgeverijen, maar in gratis en online beschikbare publicaties. En daar stopte Blommaerts ‘kennisactivisme’ niet: via lezingen, workshops deelde hij belangeloos zijn inzichten met wie hem uitnodigde: belangengroepen, vakbonden, jongerenorganisaties en tutti quanti.
De pijnpunten die Jan Blommaert aanhaalt zijn voor veel wetenschappers pijnlijk herkenbaar. Dit boekje zal de academische wereld niet structureel veranderen, maar de ‘good practices’ die Blommaert aanhaalt zijn zonder enige twijfel inspirerend.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
Kort na publicatie van deze recensie bereikte ons het nieuws dat de auteur van het besproken boek, Jan Blommaert, op 7 januari 2021 overleed. Lees hier een IM.
