"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Waterlooplein

Woensdag, 28 augustus, 2019

Geschreven door: Wally de Lang
Artikel door: Marit Smeets

De laatste joodse bewoners van de nummers 64-78

[Recensie] Waterlooplein vertelt hoe het 26 Joodse gezinnen in acht panden aan het Amsterdamse Waterlooplein in de oorlog is vergaan en beschrijft de bewoners, 114 mannen, vrouwen en kinderen, die tot nu toe nagenoeg anoniem waren gebleven. Ze geeft de deportatiedata van alle gezinnen, het concentratiekamp waar zij zijn vergast en de datum dat dat gebeurde. Tien bewoners hebben er de oorlog en de Jodenvervolging overleefd. De huizen zijn na hun deportatie leeggeroofd en gesloopt. Wally de Lang beschrijft indringend wat aan de deportaties voorafging. Ze heeft van alle gezinnen de levensloop achterhaald. Ze beschrijft de buurt en de verandering van de sfeer vanaf mei 1940, toen de Duitsers maatregelen namen om de Joden het leven moeilijk te maken, zoals het plaatsen van borden Verboden voor Joden, en het verplicht dragen van een gele ster. De Jodenbuurt werd het toneel van rellen, omdat NSB’ers en andere antisemitische groepen er ongehinderd hun Jodenhaat konden uitleven. Zij gooiden ook bij de panden Waterlooplein 64-78 stenen door de ruiten en trapten deuren in, zodat de bewoners de straat niet meer op durfden. In februari 1941 kregen de Joden de schuld van de dood van WA-man Koot en werden als represaille 425 jonge joodse mannen opgepakt. Dat leidde tot de Februaristaking.

Wally de Lang beschrijft wanneer en hoe de bewoners van Waterlooplein 64-78 vertrokken. Jacob de Hond, handelaar in lege botervaten, vertrok in juli 1942 de eerste. In augustus 1943 verklaarden de nazi’s Amsterdam ‘Judenrein’. De bewoners van het rijtje huizen waren toen allen al gedeporteerd en vermoord. Hun huizen stonden leeg. Die werden dichtgemetseld en in de Hongerwinter van 1944 gedeeltelijk gesloopt door Amsterdammers op zoek naar (brand)hout. Het achterhalen van de levensloop van de bewoners was moeilijk, omdat de meeste arm en ongeletterd waren en geen brieven, dagboeken of foto’s hebben achtergelaten. Dankzij de dossiers van het Gemeentelijk Bureau voor Maatschappelijke Steun, waarop veel gezinnen een beroep deden, kon De Lang de levensloop reconstrueren van deze gezinnen die pardoes uit de samenleving waren verwijderd en aan wie ook niets herinnerde, totdat zij haar boek publiceerde. Die vergetelheid geldt trouwens voor heel Vlooienburg, de armoedige buurt rond het Waterlooplein waar honderden Joden woonden. Op deze plek staat sinds 1986 de Stopera, het Stadhuis en het Muziektheater. Aan de huizen en hun bewoners herinnert niets meer. Wally de Lang heeft met dit strak geschreven, maar pagina voor pagina aangrijpende boek juist voor deze mensen een respectabel gedenkteken gemaakt.

Eerder verschenen in Geschiedenis Magazine

Boekenkrant

Boeken van deze Auteur:

De razzia's van 22 en 23 februari 1941 in Amsterdam