"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

We waren er bij

Donderdag, 20 augustus, 2020

Geschreven door: Jan Westerhof
Artikel door: Henk Slechte

De eeuw van de radio

[Recensie] De eerste Nederlandse radio-uitzending was op 6 november 1919 vanuit het Kurhaus in Scheveningen. Ze was in een advertentie in NRC aangekondigd, en bedoeld als marketing voor de Nederlandsche Radio Industrie van ingenieur Schotanus à Steringa Idzerda. Hij hoopte zo de aankoop van apparatuur te stimuleren.
De marketing werd geen succes, maar de radio wel. Nadat in 1924 het doek voor Idzerda was gevallen, legden de Nederlandsche Seintoestellenfabriek en Philips de basis voor het huidige omroepstelsel met uitzendingen vanuit Hilversum, vanaf dat moment de Nederlandse omroepstad. Met de oprichting van de omroepverenigingen AVRO, NCRV, KRO, VARA en VPRO begon de verzuiling van de omroep.

Iconische vooroorlogse programma’s zijn de Bonte Dinsdagavondtrein en de voetbalverslagen van Han Hollander. Jan Westerhof vertelt de geschiedenis van de radio letterlijk beeldend aan de hand van 190 illustraties. Terecht besteedt hij aandacht aan de Tweede Wereldoorlog, toen vanuit Engeland Radio Oranje klonk en vanuit Hilversum de door de bezetter gelijkgeschakelde Nederlandse radio. Veel aandacht krijgt ook het ‘gouden’ radiodecennium van de jaren ‘50 toen de radio echt nog een centrale plek in samenleving en gezin had, met het feuilleton Familie Doorsnee, het hoorspel Paul Vlaanderen, en het kinderprogramma Kleutertje Luister. Een andere hoofdrol hebben de piratenzenders Veronica (1960) en Radio Noordzee (1970), de voorlopers van de legale commerciële radio in de jaren ‘90. Logische rode draden zijn de voortdurende aanpassing aan maatschappelijke en technische ontwikkelingen, en de strijd om een volwaardige plek naast de steeds dominantere televisie en de nieuwe ‘social media’. Omdat de auteur niet diepgraaft met historische analyses krijgt de lezer geen antwoord op prangende vragen als: waarom Nederland na de oorlog geen nationale omroep kreeg, hoewel de omroepverenigingen hadden gecollaboreerd, en waarom de verzuiling in de omroep tot heden nog bestaat, terwijl die uit de maatschappij is verdwenen. We waren er bij is een nostalgische maar ook informatieve documentaire voor het brede publiek.

Jammer dat uitgerekend dit boek waarin volgens de uitgever de radiomakers de rode draad zijn, geen index op persoonsnamen heeft; het is dus niet bruikbaar als naslagwerk. Ook ontbreken in de biografische kaders en interviews de geboortejaren.

Boekenkrant

Eerder verschenen in Geschiedenis Magazine