"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Wij Vikingen

Woensdag, 14 oktober, 2020

Geschreven door: Marlies Stoter, Diana Spiekhout
Artikel door: Wouter van Dijk

Friezen en Vikingen in het kustgebied van de Lage Landen

[Recensie] Het leven van de Vikingen blijft tot de verbeelding spreken. Hoewel vaak over de Vikingen als volk gesproken wordt, is het ‘op viking gaan’ eigenlijk een werkwoord waarmee de plundertochten van deze zeevaarders bedoeld worden. Ook niet-Scandinaviërs maakten deel uit van de bemanningen die de Noordzee bevoeren, waaronder Friezen, kustbewoners van het huidige Nederland dat in die periode als Frisia bekend stond. Naast het zwart-wit-denken over Friezen en Vikingen als gezworen vijanden zijn er nog meer ingesleten aannames over deze Noormannen die door de huidige stand van het onderzoek ontkracht worden. De tentoonstelling in het Fries Museum waarbij dit boek verscheen wilde het stereotype beeld van de Vikingen voor een groot publiek nuanceren en de wetenschappelijke vindingen van de laatste jaren onder de aandacht brengen. 

Het boek is fraai vormgegeven, met veel paginagrote afbeeldingen, artist impressions en hier en daar tekst in een op runen geïnspireerd lettertype. Artikelen over de Vikingen en Friezen gebaseerd op archeologisch en historisch onderzoek worden afgewisseld door korte intermezzo’s waarin bijvoorbeeld historische figuren of bijzondere objecten uitgelicht worden. Onderwerpen van de artikelen zijn bijvoorbeeld de opkomst van de kerk in vroegmiddeleeuws Frisia en de contacten met Vikingen in deze periode. Andere bijdragen handelen over het dagelijks leven in het kwelder- en getijdengebied dat grote delen van Nederland destijds omvatte. Het leven in een moerasachtig landschap dat regelmatig overstroomde vereiste een speciale manier van wonen en werken. Huizen werden op kunstmatige heuvels, terpen, gebouwd en vrijwel alle contact verliep via scheepvaart. 

Ook komt de rol van Frisia in de historische bronnen aan bod. Hieruit wordt de positie van het Friese kustgebied in de wijdere Scandinavische invloedssfeer duidelijk gemaakt. Hoewel Frisia van het perspectief van het Karolingische rijk aan de rand van het rijk lag, lag het juist middenin het gebied waarin de Noordzeevolken hun handel dreven. Met Engeland en Ierland ten westen, en het Oostzeegebied ten oosten van deze centrale positie. Middelpunt van dit Frisia was natuurlijk Dorestad, als een van de grootste handssteden van die tijd en overslagcentrum van producten die vanuit de Noordse wereld het Frankische rijk ingevoerd werden, en vice versa. De archeologische vondsten worden in het boek in een afzonderlijk hoofdstuk gepresenteerd en hoewel de Vikingen zelf maar weinig duidelijk Scandinavisch materiaal hebben achtergelaten in onze streken, is hun invloed op de kleding en sieraden die we kennen uit vondsten uit die tijd wel goed zichtbaar.

Het boek lees gemakkelijk weg en is voor een breed publiek geschikt om een compleet beeld te krijgen van de verbanden en contacten tussen Friezen en Vikingen in de vroege middeleeuwen. De meerwaarde ten opzichte van een eerder verschenen soortgelijk publieksboek zoals Vikingen! ligt dan ook niet zozeer in de inhoudelijke behandeling van de Vikingleefwereld maar in de keuze om vanuit Frisia de connecties met Scandinavië te presenteren. Een mooie aanvulling vanuit archeologisch perspectief op de geschiedschrijving over onze vroege middeleeuwen.

Pf

Eerder verschenen op Hereditas Nexus