Freewheelen met klei
[Recensie] In zijn jongste roman, Wij zijn met vijf, experimenteert de Noorse schrijver en conceptueel kunstenaar Matias Faldbakken er ongebreideld op los. Wars van regels en conventies, vermengt Faldbakken slapstick, horror, absurdisme, rauw realisme en dystopische elementen tot iets wat het midden houdt tussen sardonische camp en onversneden punk. Zo origineel en excentriek is deze dollemansrit, dat ik me zal beperken tot een vrij rudimentaire bespreking en de lezer uitnodig om zonder verwijl dit curiosum ter hand te nemen en zich aan een onvergetelijke trip over te geven.
In Råset, een dorp in het oosten van Noorwegen, woont Tormod Blystad samen met zijn gezinnetje in een eigenhandig gebouwd huis. Tormod, bekwaam timmerman en betrouwbare huisvader, richt al zijn aandacht op hard werken, verantwoordelijkheid en routine. Ooit was het anders, toen Tormod nog met jeugdvriend Espen optrok en zijn dagen vulde met drank, amfetamine en Metallica. Echtgenote Siv bracht hem op het rechte pad.
Na twee kinderen is nóg een zwangerschap voor Siv uitgesloten. Ze voelt zich uitgeblust en heeft zelfs haar mooie, goudblonde lokken afgeknipt. Tormod vindt niettemin dat er een vijfde gezinslid bij moet komen. Dat wordt Snusken, een harige elandhond. In een oogwenk zorgt die voor hernieuwde energie en innige verbondenheid binnen het gezin. Tot er op een lentedag iets verschrikkelijks gebeurt: Snusken verdwijnt.
Het gezin vervalt in diepe rouw en vertwijfeling. Siv begint te schransen en geeft zich over aan comakijken op de bank. Zoon Alf gamet de hele dag door en wordt suf en dik. Zelfs de stralende Helene – Tormods lieveling – is beduidend minder energiek. Tormod, een niet-digitale mens, trekt zich terug in zijn atelier, waar hij zich op een nieuwe passie stort: ‘dynamische klei’, een mengeling van rode boetseerklei en kunstmest.
Wanneer Tormod zijn kinderen als therapie kleifiguurtjes laat maken, blijkt er iets vreemds aan de hand met de klei. Hoewel Tormod de klomp met humus verrijkt heeft om hem elastischer te maken, laat die zich niet modelleren. Elke dag neemt de homp toe in volume en gewicht. Siv vindt Tormods nieuwe hobby maar niets. In het hele huis hangt intussen zo’n klamme geur, dat ze besluit met de kinderen het weekend bij haar moeder door te brengen. Dat is het ideale moment om jeugdvriend Espen – toevallig een kleihandelaar – opnieuw ten tonele te laten verschijnen, uiteraard vergezeld van een flinke lading amfetamine en drank.
Terwijl de vrienden als door demonen bezeten rond de klomp klei tekeergaan, luisteren ze naar de langspeelplaat Kill ‘Em All. Dit debuut van Metallica kregen ze destijds ‘bij wijze van spreken intraveneus toegediend’. Ook de lezer wordt uitgenodigd om de sound van Metallica diep in de vezels te laten doordringen, wat uiterst effectief blijkt om het vervolg van deze curieuze roman het hoofd te bieden, want de poppen gaan nu werkelijk aan het dansen.
Tormod verbaast Siv en de kinderen met zijn creatie, die steeds meer karakteristieken van een levend wezen krijgt. Hij leert zijn ‘golem’ eenvoudige, praktische dingen aan, zoals timmeren, zagen, snijden en zwabberen. In het dorp wordt intussen met argusogen gekeken naar wat de Blystads uitspoken.
Dan gebeurt er iets afschuwelijks, vergelijkbaar met de ‘twaalf seconden lange, schrille schreeuw van Axl Rose midden in de tweede hevige gitaarsolo van Slash’ in de coda van November Rain. In de finale van deze amusante satire maakt Faldbakken het wel erg bont. Zijn roetsjbaan voert je via Back to the future regelrecht – of regelloos – naar Invasion of the Body Snatchers. Een goed glas whiskey na een woeste trip als deze lijkt me hoe dan ook aanbevolen.
—
Eerder verschenen op Mappalibri en op Geendagzonderboek
