Als geen ander kan hij verbanden leggen
[Recensie] Met deze nieuwe titel Win-Win blijft Jan Van Der Cruysse (Brugge, 13 juli 1960) in de trend van zijn vorige thrillers: de trilogie Bling-Bling (2016-2017-2018) en het tweeluik Boem-Boem (2019-2020). De auteur studeerde rechten en communicatiewetenschappen. Van 1989 tot 2014 was hij woordvoerder voor Aviapartner en Brussels Airport op de luchthaven van Zaventem. Gedurende 25 jaar was het zijn taak om over de talrijke incidenten te communiceren via de media, maar ook rechtstreeks met de passagiers. Het maakte van hem een specialist in crisiscommunicatie. Met Bling-Bling1 won hij in 2016 als eerste debutant de Hercules Poirotprijs. De Diamanten Kogel volgde begin 2017. Nooit eerder won dezelfde titel deze beide prijzen voor misdaadfictie. Ook de Schaduwprijs mocht hij ontvangen voor het eerste deel van deze trilogie: “Consistent hoge kwaliteit zonder dipje?” (jury Gouden Strop 2019). Win-Win (2021) is zijn zesde thriller in vijf jaar en ik heb de eer en het genoegen gehad om het boek in avant-première te mogen lezen waarvoor mijn oprechte dank.
“The medium is the message” (Marshall McLuhan, mediawetenschapper)
Laura Van Opstal, studente computerwetenschappen aan de Universiteit van Gent specialiseert zich in de cryptografie aan de School of Informatics in het Schotse Edinburgh, UK. Haar hobby is alle soorten van computerencryptie en het meedoen aan wedstrijden in cryptografie. Op 29 mei ontvangt zij via de koerier van Swift Cycle Couriers een grote bruine omslag, geen afzender, geen postzegels. Vreemd. De inhoud is even verrassend als geheimzinnig: een vliegticket van British Airways, Edinburgh-San Francisco, 07 juli , businessclass en een prentbriefkaart met de afbeelding van een rotsformatie in Utah met een voor haar nietszeggende boodschap. Blijkbaar zijn details, ergens op een vensterbank, en Fibonatius belangrijke informatie die de onbekende afzender aan Laura wil meedelen. Na enig zoek- en speurwerk staat de studente geen stap verder. Het enige wat ze weet is dat het ticket echt en zeer duur is. Waarom moet zij zo dringend naar San Francisco en wie wil haar daar hebben? De korte boodschap op de kaart blijft door haar hoofd spoken, maar is dat voldoende om haar te overtuigen om op 07 juli in een Boeing 777-200 jet en het onbekende te stappen?
Samen met een aantal knalgele hebbedingetjes slingert Rocky, het hoofdpersonage, vaak ongezien, maar niet onopgemerkt doorheen het verhaal. Hij werkte vroeger voor de overheid in verband met het oplossen van o.a. misdrijven die georganiseerd worden via het Dark Web en hij is een specialist in de cryptofonie. Rocky verdwijnt onaangekondigd volledig onder de radar. Heeft zijn vermissing met zijn werk te maken of is er iets anders aan de hand? Enkele gebeurtenissen, verspreidt over verschillende continenten, laten al vlug een buzzer afgaan bij John Deere, de ex-collega van Rocky. Wat voert Rocky in zijn schild en wat is de drijfveer van John om te allen prijze zijn vriend terug te vinden?
Jan Van Der Cruysse heeft voor Win-Win gekozen voor een semi-chronologisch verloop, zoals we dat ook hebben kunnen ervaren in Bling-Bling en Boem-Boem. Een aantal hoofdstukken spelen zich af in het heden (van donderdag 29 mei tot en met donderdag 08 augustus). De andere hoofdstukken situeren zich van één tot maximum drie jaar in het verleden. Deze flashbacks, zoals zo vaak in een thriller, zijn onontbeerlijk om de huidige gebeurtenissen te duiden: ze brengen verduidelijking over de achtergronden van en ze leggen verbanden tussen de personages, in het heden en het verleden. De auteur speelt met de verschillende verhaallijnen zonder het overzicht te verliezen en de continuïteit in het verhaal te breken. En wat de personages betreft: laat je als lezer vooral niet afschrikken door de hoeveelheid aan personages die je achteraan het boek kan terugvinden: ga, als in een film, mee in het verhaal. De puzzelstukken vallen op het eind naadloos in elkaar.
Zeer opmerkelijk zijn het groot aantal thema’s die Van Der Cruysse in Win-Win opvoert, … en zeker niet de minste. Allemaal zeer actueel. Wat dacht je van mensensmokkel?, of gesjoemel met Covid-19 vaccins?, of georganiseerde misdaad?, of het Dark Web?, of versleuteld telefoonverkeer?, … Allemaal items die een zeer grote impact hebben op de maatschappij. Stoorzenders die de samenleving kunnen ontwrichten, een gevoel van onveiligheid kunnen creëren en zelfs de wereldvrede ernstig kunnen bedreigen. De manier waarop Jan met deze thema’s omgaat is subliem. Als geen ander kan hij verbanden leggen. Hij neemt de lezer naadloos mee van het ene thema in het andere, over de continenten heen: een hilarische passage op een hotelkamer in Singapore, een pittige conversatie in een kantoor op de 14e verdieping in China, een bloederig tafereel op een werf in Turkije of cacao met slagroom in het cafetaria van een ondergesneeuwde, giftige en explosieve luchthaven in Finland, … De setting is dus zeer belangrijk: tot in de kleinste details beschrijft de auteur de omgeving, zowel de natuur als het interieur van huizen en gebouwen en de plaatsen die dikwijls achterblijven als plaats delict.
Win-Win is een thriller van een zeer hoog niveau. De auteur gaat heikele, ernstige maatschappelijke problemen niet uit de weg. Integendeel. Hij drukt de lezer met de neus op de feiten. In zijn fictie benadert hij de harde realiteit zonder zwartgalligheid of pessimisme. Maar het ene sluit het andere niet uit.
“En blijf vooral onthouden: no matters what happens, there will always be someone to take it too seriously.”
Met humor die soms neigt naar sarcasme houdt hij zijn verhaal luchtig, levendig, … het blijft een verhaal van mensen die gewild en zeer vaak ongewild meegesleurd worden in crime, een vicieuze cirkel die geen enkele uitweg meer openlaat. Net zoals in zijn vorige thrillers heeft de schrijver zijn personages daarvoor zeer goed gecast: als lezer heb je geen enkele moeite om onder de huid en in het hoofd van de acteurs te kruipen: sommigen draag je in je hart, anderen spuug je uit, … Als specialist in crisiscommunicatie weet Jan Van Der Cruysse er wel mee om te gaan: dat merk je vooral in de dialogen en de vele gesprekken tussen de personages onderling. Perfecte taal, structureel correcte zinnen, overzichtelijke hoofdstukken met tijds- en plaatsaanduiding en het gebruik van cliffhangers zorgen voor de zeer vlotte leesbaarheid. Maar het is vooral de spanning die een constant gegeven blijft: langzame, gemoedelijke opbouw, haast zoals in een roman zou ik durven zeggen, om daarna de spanning zeer lang vast te houden. Zeker geen sinecure in deze thriller waarin Jan er in geslaagd is om het overzicht van de tijd te bewaren.
De auteur gebruikt in zijn verhaal alle mogelijke technologische, elektronische hoogstandjes die op dit moment beschikbaar zijn: computerbeveiligingen, alarminstallaties, smart- en andere phones, detectieapparatuur, … Naast de gebruikte thema’s alweer een reden om te beklemtonen dat het hier gaat om een zeer actuele, hedendaagse thriller zonder echter over te hellen naar SF-toestanden. Jan houdt alles binnen de grenzen van de mogelijkheden die de elektronica ons nu te bieden heeft. Big Brother toestanden zijn hierdoor niet uit sluiten, een fenomeen dat inbreekt in de privacy: een uitdaging om dit alles binnen de perken te houden.
Het is duidelijk voor mij: Jan Van Der Cruysse schrijft met Win-Win een iconische thriller, enig in zijn soort. Hij etaleert hier zijn speciale gave om te communiceren, zijn mensenkennis zijn zicht op een maatschappij die met supersonische snelheid evolueert en het sociale leven dat ernstig in gevaar komt door verkeerd gebruik van IT- snufjes en sociale media: dat alles maakt deze thriller uniek. De auteur heeft een eigen stijl, herkenbaar, ook in dit zesde boek: succesvol, zo is gebleken in de vele prijzen en nominaties die hem reeds te beurt zijn gevallen.
Anya Niewierra en Jeroen Windmeijer hebben elk hun weg naar de top van het thrillerlandschap gevonden, elk in hun eigen stijl. Bij die top hoort ook Jan Van Der Cruysse. Dat heeft hij andermaal bevestigd met Win-Win.
“In mijn hoofd zie ik de mogelijkheid om een vervolg te schrijven op Win-Win. Of het er zal komen weet ik niet, want ik zit met zeer veel plannen.”
Dat vertelde Jan mij verleden week aan de telefoon op mijn vraag wat zijn toekomstplannen zijn. Ik ben zeer benieuwd. Voor deze iconische thriller Win-Win van Jan Van Der Cruysse geef ik 5 sterren.
—
Eerder verschenen op Perfecte Buren
