De Noordzee in twee studies
[Signalering] Deze twee recente titels verrijken de Noordzeecanon met een insiders- en een buitenstaanderperspectief. Schol in de Noordzee, geschreven door Roelke Posthumus en drijvend op de kennis en ervaring van Adriaan Rijnsdorp, is zonder meer het origineelst. De schol fungeert als een vehikel voor een biologische schets van het leven in de Noordzee en een korte geschiedenis van de Nederlandse zeevisserij van de vroegste tijden tot vandaag de dag. Deze elementen vormen de onmisbare opmaat voor de eigenlijke kern van het boek, een toegankelijke introductie in de wetenschappelijke inzichten over visstanden en visserijbeheer in heden en verleden. De uitkomsten van het onderzoek dat binnen de visserijbiologie verricht wordt, zijn vanwege de grote belangen voor vissers en natuurbeschermers haast per definitie omstreden. Rijnsdorp, buitengewoon hoogleraar duurzame visserij in Wageningen en sinds vier decennia bij dit onderzoek betrokken, zal dit als geen ander weten. Er lijkt serieus te zijn gepoogd het debat onvooringenomen weer te geven, al zullen er, getuige ook enkele felle online commentaren, bij een dergelijk explosief thema altijd stemmen opgaan dat de agenda van de auteurs er te sterk in doorklinkt.
Veel van de kracht van Schol in de Noordzee schuilt erin dat visserijbiologische en cultuurhistorische gegevens worden verbonden met de dagelijkse werkelijkheid op zee en in de vissersdorpen. Aan de hand van egodocumenten uit het verleden en Rijnsdorps eigen ervaringen aan boord van vissersschepen wordt verteld hoe vissers de rijkste visgronden vonden of de visinspectie om de tuin leidden en hoe er altijd de spanning was tussen enerzijds de grote sociale cohesie binnen de vissersgemeenschap en anderzijds de onderlinge concurrentiestrijd. Hier raakt het boek het dichtst aan het vertaalde Woeste kusten van Tom Blass, een Britse journalist die eveneens is gedoken in het leven en de geschiedenis van de vissers – en andere bewoners – van de Noordzeekust. De inzet van dit reisverhaal is herziening van het hardnekkige beeld van de grauwe, kille, ongastvrije Noordzeekust. Dit blijkt een wat te vrijblijvend leidmotief om de tamelijk landerige bezoeken die hij in de loop van de jaren bracht aan Oostende, Helgoland, Skagen, Shetland en andere plekken echt bij elkaar te brengen, terwijl hij verschillende Noordzeeclichés – lelijke bebouwing, stugge mensen – eerder bevestigt dan ontkracht. Desondanks, of misschien juist daarom, gaat van het verhaal toch een zekere aantrekkingskracht uit, en krijg je onwillekeurig zin om net als Blass in de reusachtige eetzaal van hotel Van der Werff op Schiermonnikoog biefstuk, aardappels en spinazie à la crème te gaan eten.
—
Eerder verschenen in Geschiedenis Magazine
