Nostalgische terugblik op reizen
[Recensie] “Niet reizen om ergens aan te komen maar om te reizen” zei Goethe in 1788. In zijn tijd was reizen nog een hele onderneming die veel tijd in beslag nam. Dat was ook in de 19e eeuw nog het geval al begon de vervoermiddelen zich toen wel te ontwikkelen waardoor de reistijd korter werd, reizen voor meer bevolkingsgroepen tot de mogelijkheden ging behoren en de reis zelf ook comfortabeler werd zoals in dit boek Zeitreisen naar voren komt.
Sinds de Renaissance maakten mensen uit de aristocratische klasse van de maatschappij reizen door Europa, Grand Tour geheten. In de loop van de 19e eeuw begint ons huidige toerisme op te komen. Thomas Cook – nog altijd een bekende naam in de reiswereld – organiseerde in juli 1841 een treinreisje. Dat sloeg aan en in 1866 werd een reis naar Noord-Amerika georganiseerd en in 1872 vond de eerste wereldreis plaats. Er zijn foto’s uit 1874 van toeristen op de Acropolis in Athene en foto’s uit 1900 van toeristen in Egypte.
Dit boek Zeitreisen blikt terug op allerlei vormen van onderweg zijn vanaf het einde van de 19e eeuw tot in dertiger jaren van de 20e eeuw. Wie de sfeervolle zwart-wit foto’s ziet – want die horen ook bij deze tijd – wordt meegenomen naar een ándere tijd met ándere mensen. Het boek is overzichtelijk ingedeeld in de hoofdstukken: zee en strand, kuuroorden, trein, bergsport, luxe hotels, grote passagiersschepen, auto, vliegtuig. Ieder deel is voorzien van een inleiding.
De vele foto’s geven dit boek een grote charme met veel romantiek. Prachtig is de foto van keurig geklede vrouwen aan het strand in 1900 in Frankrijk. De foto uit 1900 van de promenade in Nice toont een schitterend uitgevoerd gebouw met sterke Engelse invloeden. Het strand van Coney Island bij New York is overvol op de foto uit 1900.
Monet
Er zijn ook afbeeldingen van schilderijen opgenomen zoals die van Monet die ‘La gare Saint Lazare’ in 1877 schilderde. Reizen was toen nog een belevenis zoals blijkt uit de mensen die alle tijd nemen om met een air van gewichtigheid voor de foto te poseren (het maken van een foto was vroeger ook iets bijzonders). Opvallend is dat mensen goed gekleed op reis gaan. In de Trans Siberië Express van 1903 bevindt zich een orthodoxe kapel en een foto van een slaaptrein laat een grote bedrijvigheid op het perron zien. Daar liggen matrassen, er staan tafels met borden en bestek, de trein wordt gepoetst.
Het alpinisme komt in deze tijd ook tot leven zoals blijkt uit de foto van een groep die over een gletsjer op de Mont Blanc staat. De foto uit 1890 laat mensen in vrijetijdskleding met hoeden op zien. Naar de huidige maatstaven dus totaal niet uitgerust voor een sportieve tocht maar de mensen maken evengoed een ontspannen indruk. In het hoofdstuk bergen zijn ook enkele foto’s uit 1966 in Gstaad, Oostenrijk, van bekende mensen als Jacqueline Kennedy en prinses Beatrix en Claus.
Reizen brengt ook een ontwikkeling van de toeristische sector met zich mee. Voor het hogere segment zijn er chique hotels als Savoy in Londen, het hotel aan place Vendôme in Parijs, Carlton in Cannes en Astor in New York.
Iconisch is de foto uit 1931 die ook de omslag siert, met Marilyn Monroe te midden van veel bagage; zij is per schip onderweg naar de Verenigde Staten. Fraai zijn de posters van grote passagiersschepen met onder ander de Titanic die met 45.000 ton destijds tot de grootste ter wereld behoorde. Schitterend is de aankomst van het passagiersschip United States dat in 1952 te midden van veel sleepboten in de haven van New York arriveert.
Het hoofdstuk over vliegtuigen is van jongere datum omdat de burgerluchtvaart wat later dan andere vormen van vervoer op gang kwam. Er is een mooie foto uit 1964 van John Lennon en Ringo Star (lid van de The Beatles) aan boord van de Pan Am. Ze zijn onderweg naar New York om in de Verenigde Staten aan hun eerste tiendaagse tournee te beginnen. De Boeing 747 die onlangs in het nieuws was omdat het laatste exemplaar van dit iconische vliegtuig de fabriek heeft verlaten was tot 2005 het grootste passagiersvliegtuig en kon 500 personen vervoeren.
In alle sectoren van reizen valt wel op dat reizen in die tijd nog lang niet voor iedereen was weggelegd. Het is duidelijk de hogere klasse die zich dit kan permitteren en dat is goed te zien aan hun zelfbewuste houding.
Het boek Zeitreisen is tweetalig: Duits en Engels.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
