Zoeken naar nieuwe vormen van christelijk geloof
[Recensie] Voor het blad Volzin maakte journalist Pauline Weseman de afgelopen twee (corona)jaren een serie interviews op zoek naar nieuwe vormen van christelijk geloof. Ze sprak met theologen, theatermakers, religieuze ondernemers. Mensen in de frontlinie van de vernieuwingsbeweging, maar ieder in zijn of haar eigen niche. Tegelijkertijd schreef ze voor dagblad Trouw reportages over vernieuwende projecten of alternatieve vormen waarmee mensen bezig zijn in het brede veld van geloof en zingeving.
In Ziel zoekt zin is dat allemaal gebundeld, ingeleid en uitgeleid door een persoonlijk verhaal van Weseman. Zoals zo vaak vormt de persoonlijke achtergrond de aanjager voor beide projecten. In het geval van Weseman is dat de crisis die ze doormaakte na het overlijden van haar man. Opgegroeid in een evangelisch orthodox milieu, een braaf meisje dat keurig geloofde wat haar werd voorgehouden, viel haar geloof in stukken uiteen. Eerst brokkelde het langzaam af, maar nadat ze haar man op veel te jonge leeftijd, met twee opgroeiende kinderen thuis, verloor aan een akelige ziekte – die God dus niet genezen kon – moest ze zichzelf op allerlei vlak helemaal opnieuw uitvinden. Tegelijk was er een sterke behoefte om het geloof niet los te laten. Wel om het anders vorm te geven.
In alle omzwervingen kom ik gek genoeg toch het meest in de buurt van het christendom uit. Qua taalveld, symboliek en cultuur kan ik hier het best mee uit de voeten. Met een andere bril op vind ik in Jezus’ woorden ineens noties die ik zelf door het leven ontdekte”, schrijft ze (p. 24).
Waterspiritualiteit
Die persoonlijke worsteling en zoektocht herkent ze bij veel van de mensen die ze interviewde. Min of meer bekende figuren in theologenland, zoals Rikko Voorberg, Samuel Lee en Janneke Stegeman komen aan bod. Maar ook minder bekende fenomenen als het Dansklooster of een groep die het jaar door in open water zwemt en daar waterspiritualiteit beleeft, worden geportretteerd. Dat gebeurt allemaal op een heldere en journalistiek zorgvuldige manier, zonder oordeel en met respect.
Ziel zoekt zin levert daarmee een boeiende waaier op van pioniers, die ieder op hun eigen manier zoeken naar een authentieke manier om hun geloof vorm te geven. Wat de meesten gemeen hebben is dat de gevestigde kerk die vorm in ieder geval niet biedt.
Opvallend veel van de geïnterviewden delen de achtergrond van Weseman. Het lijkt een soort wetmatigheid: hoe stelliger het geloof in de jeugd werd beleefd, hoe groter de behoefte om daar nu afstand van te nemen en zich in ieder geval niet weer in wat voor keurslijf, van vorm of inhoud, op te sluiten.
Gestold Christendom
In het afsluitende deeltje wordt geprobeerd om enkele gemeenschappelijke lijnen in al die diverse verhalen te ontdekken. Ondanks de dappere poging van Johan Roeland (cultureel antropoloog) en Mariecke van den Berg (theoloog) om een theologische en sociologische duiding te geven, levert dat niet heel veel op. Ja, het gaat om authenticiteit en ja, men is wars van ‘gestold’ geïnstitutionaliseerd christendom, maar veel verder komt het niet.
Misschien kan dat ook niet. Het is de vraag of je op basis van een aantal individuele verhalen en losse groepjes kunt spreken van een nieuwe beweging. Daarvoor lijkt het allemaal te particulier. Dat doet overigens niets af aan het belang om in deze laboratoria van het nieuwe christendom te blijven experimenteren.
De conclusie van Roeland en Van den Berg luidt dan ook terecht (en goed wetenschappelijk!) dat nader onderzoek nodig is: “Pauline’s project is, kortom, een uitnodiging om deze eerste verkenning een vervolg te geven” (p. 245).
Wellicht dat deze sympathieke en soms verrassende verhalen bij de lezers hetzelfde verlangen losmaken.
—
Eerder gepubliceerd op NieuwWij en Bert Altena
